Tag: Politiek

BIJNA EEN JAAR heb ik elke week een aflevering uit een steeds mottiger wordende soap gehoord. De ellende was: wat ik feuilletongewijs te horen kreeg, was zijn leven, zodat ik meestal maar machteloos lachte en zei dat ambtenaren de uitvinding van de duivel waren en bovendien hun eigen werk in stand moeten houden, maar me ondertussen verbeet of slimme raad trachtte te verzinnen.

In 1986 was hij naar Nederland gekomen, op de vlucht voor de dictator. Op straat lagen dode studenten en zelf had hij twee maanden in de gevangenis gezeten omdat op zijn werk folders van de revolutionairen waren uitgedeeld. Ja, gemarteld, ook dat. Hij vertelde dat laatste op een toon of het erbij hoorde, en dat is misschien ook wel zo.

Hij woont hier inmiddels zestien jaar. In Ethiopië was hij boekhouder. Hier had hij eerst moeten inburgeren: de taal leren, met andere manieren van accountancy uit de voeten kunnen, sociaal z’n draai vinden, de heimwee bevechten. Nee, ‘t was niet makkelijk geweest. Maar Nederland was een democratie. Pas na negen jaar – de dictator was inmiddels weg – had hij voor het eerst teruggedurfd.

Van assistent-boekhouder bij een hulporganisatie kwam hij bij banken. Hij deed cursussen in werk en vrije tijd, leerde Cobol, Word, Access en SQL. Hij kreeg betere banen, alleen nooit voor lang. Hij werd steeds op tijdelijke contracten of op projectbasis aangenomen en was een paar keer – de vaste aanstelling lag al klaar – het slachtoffer van fusies en overnames. In de praktijd betekent dat altijd dat er mensen uitvliegen. Last in, first out heet dat, en ondertussen wist hij dat ook dat erbij hoorde.

Tijdens een vakantie in Ethiopië was hij getrouwd met een jeugdliefde. Voor zij hier mocht komen, moest hij een vaste baan hebben. Hij kon echter alleen maar tijdelijke contracten krijgen. Goede contracten weliswaar, maar met een driemaandenbaan kom je nergens bij de IND. De enige instantie die hem – bij gratie gods – een langer contract wilde geven (voor de schijn voor een jaar, in de praktijk voor een half) was een schoonmaakbedrijf. Hij ging poetsen en startte de procedure.

Die vergde veel, heel veel onderzoek. Alles wilden ze hebben, van zijn telefoonrekeningen (belden de echtgenoten wel geregeld met elkaar?) tot aan liefdesbrieven en jeugdfoto’s. Het mocht eens een schijnhuwelijk zijn! (De huwelijken de het meest lijden onder de verdenking schijn te zijn, zijn altijd de echte.) Hij bewees ruimschoots wat er bewezen moest worden.

Niet dat dat hielp.

Officieel duurt zo’n onderzoek maximaal drie maanden, in de praktijk veel langer. Zijn halfjaarlijkse contract bij het schoonmaak- bureau liep inmiddels af en ze wilden het niet verlengen. Hij was wanhopig: had-ie dan maandenlang voor niets gepoetst? Zonder contract geen visum voor zijn vrouw. Tegelijkertijd gaf hetzelfde bureau dat zijn contract niet wilde verlengen aan dat ze hem via het arbeidsbureau weer zouden inhuren als hij – omdat zij hem op straat wilden zetten – daar in de kaartenbak belandde. Na een zeer beheerste ontploffing zijnerzijds verlengden ze zijn contract alsnog. Waarom ook niet? Hij is een van hun beste werkers.

Na bijna negen maanden wachten op het IND – «Nee meneer, u kunt niet bellen. Als u over twee weken nog niets heeft gehoord, belt u nog mar eens.» «O, u woont niet in dat stadsdeel? Nee, u kunt de brief niet bij dat verkeerd geadresseerde stadsdeel ophalen. U moet wachten totdat wij een nieuwe naar het goede adres hebben gestuurd» – kreeg zijn vrouw eindelijk toestemming van de IND. Op Valentijnsdag, dat was wel weer lief.

De Nederlandse ambassade in Addis Abbeba die het visum moest afgeven, begon de procedure overnieuw – alsof zij het werk van de IND wilden controleren – en wilde alle papieren die al kapot bestudeerd waren, aan nader onderzoek onderwerpen. Of hij die maar vanuit Nederland wilde opsturen. Er moest een advocaat aan te pas komen, maar vier maanden later lag er een visum. Eergisteravond is zijn vrouw hier aangekomen.

Haptu zoekt nu een baan op zijn niveau. De man kan met computers overweg, is assistent accountant en heeft eigenhandig afdelingen opgezet, gecontroleerd en gerund. Hij weet wat doorzetten is en kan zich opofferingen getroosten. (Dat toont zijn poetsbaan van ruim een jaar overtuigend aan.) Hij is goedgemutst, vertelt met smaak over bureaucraten en heeft een fenomenaal geheugen. Maar als hij pech heeft, heeft hij zijn loopbaan verstiert door te doen wat de wet hem voorschreef: een baan vinden voor een jaar.

Ik wil een goede baan voor Haptu. U kunt mij daarvoor via de krant bereiken. Heeft u geen baan voor hem, bedenk dan tenminste dat er veel Haptu’s rondlopen waar nooit over wordt geschreven.

Vlak na Dodenherdenking passeer ik de Dam altijd langzamer dan anders: vanwege de sfeer van Dodenherdenking zelf die het momument nog voelbaar aankleeft, om de bloemen te bekijken, nu zonder poeha van mensen in uniform eromheen, en ook: om die twee minuten van 4 mei stilletjes nog wat op te rekken, want twee minuten is nooit genoeg.

Vanavond stonden er mensen rondom de hekken die de bloemen beschermden. Hekken? Die zijn er anders nooit, realiseerde ik me. Zoveel mensen om ze te bekijken al evenmin. Wat nog meer opviel was dat er vuur tussen de bloemen brandde: vlammen van kaarsen. Ik was zo verbaasd dat ik mijn autootje stilzette en uitstapte om te gaan kijken.

Langs de hekken lagen bossen bloemen opgedragen aan Pim Fortuyn. De kransen die er hoorden – die van Beatrix, van de gemeente Amsterdam, van Joodse en verzetsorganisaties – waren weggehaald: de standaards op de bovenste trap van het monument waren allemaal leeg. Vlak voor die lege standaards lag een rij bloemen, sommige met linten in driekleur. Pal achter het hek: een nog dikkere rij bloemen, gelardeerd met kaarsen. Tussen de bovenste rij zag ik een lint met iets van ‘Pim’ erop. De laagste rij zei overal ‘Fortuyn’. Een agent surveilleerde de blommen.

Wat nu? Waren de dodenherdenkingbloemen weggehaald voor Fortuyn? Waren de oorlogslachtoffers plots minder belangrijk dan die ene man? Moest zijn dood, hoe erg ook, die van de miljoenen oorlogslachtoffers overschaduwen, de dramatische vernietiging van bevolkingsgroepen wegdrukken?

Erger: de overgebleven bloemen van dodenherdenking waren geannexeerd. Je zag geen verschil meer. Alles riep en schreeuwde ‘Fortuyn’. Ik werd misselijk. Honderdduizenden mensen, systematisch vervolgd, en zij die daartegen streden: allemaal verzwolgen door die ene man voor wie afgelopen maandag de skinheads deomonstreerden en fik bij het parlementsgebouw stookten. De surveillerende agente die ik vroeg wat er aan de hand was kon nog wel vertellen dat zij de bloemen van Dodenherdenking en die voor Fortuyn gescheiden moest houden, maar wist niet wat er met de kransen was gebeurd – waarom de symbolen van nationale erkenning van vervolging en verdrukking van bevolkingsgroepen, uitgevoerd door extreem-nationalisten, waren verwijderd.

Het leek warempel of het nationale monument plots aan Fortuyn was gewijd. De poltie hield vriendelijk toezicht.

IN EEN WOORD: AFGRIJSELIJK. Zulke dingen doe je niet, zulke dingen horen niet, zulke dingen zijn wel zo godsgruwelijk fout: als iemands mening je niet aanstaat, debatteer en argumenteer je, ridiculiseer je desnoods, en verder niets. Je slaat hem niet, je molesteert hem niet, en je vermoordt hem al helemaal niet.

Het ongeloof en de verbijstering waren gisteravond, vlak na het nieuws, bijna tastbaar. In de supermarkt spraken onbekenden elkaar aan, wildvreemden brachten elkaar op straat op de hoogte van het nieuws. «Heeft u het al gehoord? Fortuyn is neergeschoten.» Het rare gevoel overviel me dat dit net zoiets was als de moord op John Lennon of het auto-ongeluk van prinses Diana: zo’n moment waarvan je later altijd precies zult weten waar je was toen je het hoorde.

De man die Fortuyn heeft vermoord – naar het schijnt iemand van linkse signatuur – heeft niet alleen een moord op zijn geweten, maar heeft in zijn oneindige stompzinnigheid Fortuyn tevens tot martelaar gemaakt, daarmee zijn eigen doel ondermijnend. Hij wilde een einde aan de man maken, maar heeft een mythe geschapen. «De Kennedy van de Lage Landen» heb ik Fortuyn gisteravond al horen noemen. Dat is bepaald teveel eer. Kennedy was een raspoliticus, Fortuyn een rasopportunist die zijn meningen aanlengde of omgooide zodra dat in zijn kraam te pas kwam en die in zijn leven even vaak van partij als van kostuum is gewisseld. Kennedy stond een sociale politiek voor, Fortuyn een van hardheid. Kennedy bond zijn land, Fortuyn verscheurde het. Wat ze wel gemeen hebben, was dat ze lievelingen van de media waren. Beiden zochten de camera’s als een vlieg de stroop, en de media waren verliefd op ze, al was het maar omdat ze beiden voor een niet-aflatende stroom van nieuws zorgden.

Extreem-rechts heeft zich heel stilletjes gehouden tijdens Fortuyns campagne, wetend dat ongebreidelde steun aan zijn ideeën ‘s mans kansen zou schaden. Gisteravond echter lieten de skinheads openlijk zien dat Fortuyn ook hun held was: de rabauwen verzamelden zich rond het Tweede Kamergebouw, stichtten er brand en trapten er rellen. Klaar ben je met zo’n aanhang, maar Fortuyn heeft het ernaar gemaakt: hij was de perfecte, chic angehauchte vertolker van hun ideeën, de man die hun gedachtengoed salonfähig maakte.

Maar daarom vermoord je iemand nog niet. Als je vreest dat Fortuyn de democratie om zeep helpt, heb je met democratische middelen terug te vechten, niet met het volstrekt totalitaire instrument van de kogel. Wie de politiek denkt te kunnen keren op de wijze van deze moordenaar, maakt de politiek zelf kapot. Die verhardt eigenhandig de maatschappij, die drijft hoogstpersoonlijk een wig in de samenleving en jaagt mensen de angst en de onrust in.

De laatste politieke moord hier in Nederland moet die op Willem de Zwijger zijn geweest, in 1584, in het tumult van de godsdienstoorlogen. Balthasar Gerards vermoordde Willem de Zwijger, kort nadat die als Prins van Oranje een verdrag had getekend waarin werd bepaald dat niemand vanwege zijn geloofsbeleving vervolgd mag worden. (Hoe wrang, dit verschil: Fortuyn maakte juist wel onderscheid naar geloof.)

Andere Europese landen hebben eerder kennis gemaakt met het gruwelijke fenomeen van politieke aanslagen. Aldo Moro, Olof Palme en André Cools zijn eerder vermoord door politieke tegenstanders. Wolfgang Schäuble, en Margaret Thatcher hebben beiden ternauwernood een aanslag overleefd. Nederland heeft nu, net als Italië, Zweden, België«, Duitsland en Engeland zijn politieke onschuld verloren. Wat een rotmanier om een te worden met de rest van Europa.