Handje contantje

Over een paar jaar ligt contant geld eruit: dan betalen we alles digitaal. Dat heeft voordelen. Nooit meer grabbelen naar gepast kleingeld, nooit meer merken dat je nét tien cent tekort komt voor een kop koffie. Pasje doorhalen en transactie bevestigen, RFID-kaart of mobiele telefoon die draadloos wordt gescand in de buurt houden, klaar!

De teloorgang van contant geld heeft ook nadelen. Je ziet het bij de OV-chipkaart: niemand weet sinds de invoering van dat onding eigenlijk nog hoe je een ander op een tram- of treinreisje kunt trakteren. Al wie door de poortjes loopt wordt immers afzonderlijk aangeslagen, en tegen zo’n machine kun je niet galant zeggen: nah, laat mij maar. Wil je een ander meenemen, dan moet je die na afloop schadeloos stellen. Hoe? Met cash! Oeps – dat werkt over een paar jaar niet meer. Tegen die tijd is de enige oplossing om geld over te maken aan je gast, wat toch aanzienlijk minder feestelijk voelt.

Alles digitaal betalen heeft enorme consequenties. Het is de doodklap voor onderhandse betalingen, van een krant bij de kiosk tot een zak patat bij de snackbar. Het betekent dat we in de nabije toekomst voor al onze financiële handelingen een intermediair nodig hebben: een instantie die het bewuste bedrag van onze rekening afhaalt en bij een ander erop zet. Daarmee ook dat elke lening, elke gift, elke aanschaf, elke transactie wordt gelogd, en zodoende traceerbaar en opvraagbaar is.

Hoe kan ik een zwerver of een verkoper van de daklozenkrant nog iets toestoppen als we straks geen cash meer hebben? Want zo iemand heeft uit de aard der zaak geen geld voor een apparaatje waarmee hij zijn kant van de transactie die ik via mijn mobieltje accordeer, kan afhandelen. En hij krijgt van zijn leven niet de status van nette neringdoende. Als de bank hem überhaupt al een rekening laat openen…

Handig voor de bestrijding van zwart geld, zult u denken. Maar dat is kortzichtig. Want ook fooien geven wordt dan lastig, evenals schoonmakers of een klusjesman inhuren, en je kind of je oude moeder iets toestoppen. Bovendien weet elke econoom dat wit geld weliswaar de staat overeind houdt, maar zwart en grijs geld onmisbare smeer zijn voor de rest van de economie. Daarnaast zullen dieven zich toeleggen op het digitaal jatten van uw geld; ze moeten toch wat? En aangezien de overheid via de OV-chipkaart in hoogsteigen persoon het systeem van bonloze digitale transacties heeft ingevoerd, waarbij de benadeelde zelf maar moet bewijzen dat het systeem fout was, wordt het nog verdomde lastig ook om digitale dieven te snappen en merk je zo’n beroving altijd pas als het veel te laat is. Misdaad opheffen lukt nooit, we verschuiven hooguit de doelwitten.

Als burgers hebben we eigenlijk nog nooit hardop nagedacht hoe wijzelf ons geldsysteem willen organiseren. Willen we werkelijk voor elke transactie of gift een beroep moeten doen op onze bank, of Paypal? Willen we echt dat de staat tot op de cent kan natrekken wie wat waaraan en wanneer uitgeeft?

Kort nadat mobieltjes opkwamen, bleken mensen pre-paid kaarten tot onderling internationaal betaalmiddel te hebben omgebouwd. Als ik iemand in Italië tien euro wou betalen voor een cd die ik van ‘m overnam, kocht ik beltegoed van een maatschappij van zijn keuze en mailde hem het nummer. Dan had-ie die tien euro. Zoiets moeten we weer verzinnen.

Leve Duitsland!

In een baanbrekende uitspraak heeft het Duitse Constitutionele Hof de Duitse bewaarplichtwet in strijd met de Duitse grondwet verklaard. Alle tot nu toe verplicht bewaarde telecomgegevens moeten worden vernietigd, en de wet zal helemaal opnieuw geschreven moeten worden. De uitspraak en de recente verklaringen van Eurocommissaris Viviane Reding (Justitie), die de EU bewaarplichtrichtlijn opnieuw ter discussie wil stellen, zijn goed nieuws voor digitale burgerrechten en gooien het Europese en Nederlandse debat over de bewaarplicht volledig open.

De Duitse bewaarplichtwet is een omzetting van richtlijn 2006/24/EG, die alle Europese lidstaten opdraagt telecomaanbieders te verplichten alle verkeers- en locatiegegevens te bewaren gedurende een bepaalde periode. De Duitse wet is volgens het Duits Constitutionele Hof in strijd met artikel 10 van de Duitse grondwet, waarin het telecommunicatiegeheim is vastgelegd, en daarom nietig verklaard. De rechtszaak zelf is ook baanbrekend, omdat hij door 34.000 bezorgde Duitsers is gevoerd.

De uitspraak zal ook gevolgen hebben voor de Nederlandse wet bewaarplicht. Onze Hoge Raad laat zich vaak inspireren door deze hoogste Duitse rechter, die op juridisch vlak een van de meest toonaangevende rechtsorganen van Europa is. Bovendien staat de Europese richtlijn nu ook op de tocht. De Nederlandse overheid moet de Nederlandse bewaarplicht opschorten, totdat meer duidelijkheid is over de verenigbaarheid van deze wet met ons grondrecht op privacy en gegevensbescherming.

Verder lezen:

Gestapeld boos

Met twee buitenlandse heren stonden we in het café. Het gesprek kwam op de rosse buurt. Of er ook wel eens mannen achter de ramen zaten, wilden ze weten, en een van hen zei dat het hem wel geestig leek er een avond als gigolo te fungeren. Zouden daar nou veel vrouwen op af komen, vroeg hij zich af?

M, die goed thuis is in het onderwerp, vertelde dat je dat mannenmodel niet zomaar op vrouwen plakken kon. Die hadden immers een andere kijk op seks, waarin zomaar bij iemand binnenstappen om een nummertje te maken minder goed paste. Prostituees die wel eens vrouwelijke klandizie hadden, vertelden allemaal dat die lastiger waren: er moest meer sfeer worden opgebouwd, en het was onduidelijker wanneer het beoogde resultaat was bereikt. Geen handig kwakkie als eindstreep.

Niet alleen de kijk van vrouwen was van belang, voegde ik toe, ook de kijk op hen. Als een man onder het oog van de overige rondwandelaars een peeskamertje binnenstapt, krijgt hij van zijn seksegenoten een haast onzichtbare aanmoediging, alsof ze hem mentaal ondersteunen, of zelfs benijden: ‘Yo bro, thumbs up! Geef ‘m van Jetje!’ Ze maken hem tot hun verlengstuk: langs hem gaan ze allemaal een beetje naar binnen, via hem delen ze allemaal mee in de pret. The brotherhood of men wordt blikkenderwijs bevestigd.

Als een vrouw er naar binnen stapt, wordt ze als ‘de ander’ beschouwd: ze zal er ‘dus’ wel werken. Geen man die haar als aanstaande klant beschouwt, geen omstander die haar met oogsignalen aanmoedigt ook zijn passie vervangenderwijs te bevredigen. Mocht ze bij uitzondering wel als klant worden aangemerkt, dan krijgt ze nog steeds niet dezelfde reactie. Ze is niet stoer maar een sloerie. Eigenlijk is ze zelf niks anders dan een hoer en dus, als ze weer naar buiten komt, up for grabs.

De buitenlandse gasten knikten begrijpend: ja, dat was waar, daar hadden ze niet bij stilgestaan.

En ineens werd ik boos. Gestapeld boos. Fijn dat ze onze verklaring zo snel begrepen, maar waarom moesten die twee verder gerust slimme mannen dat verschil door ons uitgelegd krijgen? Waarom konden ze niet eens autonoom bedenken dat de realiteit van vrouwen niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met die van mannen? Waarom namen ze hun eigen perspectief als maatgevend aan, en moest er een vrouw aan te pas komen om die blik wat bij te stellen? Schoot hun inlevingsvermogen werkelijk zo tekort?

De macht van mannen, bedacht ik, ligt er niet in dat ze vrouwen met geweld op hun plaats houden. Dat is (godlof) een zeldzame noodsprong. Hun macht bestaat eruit dat ze zichzelf als norm nemen en hun perspectief als universeel zien. Macht is geen verschil zien.

Daarbovenop – gestapeld, immers – werd ik boos op M en mij, die deze twee aardige mannen iets wilden bijbrengen en daarbij met open ogen in de val trapten die de cultuur en de macht voor ons hadden gezet: we deden of alle vrouwen hetzelfde waren. We spraken over vrouwen zus en vrouwen zo: alsof we een coherente, homogene groep waren, allen prooi van dezelfde neigingen, allen onderhevig aan dezelfde reacties, allen behept met dezelfde verlangens, allen uitgerust met dezelfde ideeën.

Zodat ik snel iets zei over seksfeesten en dat er gerust vrouwen waren die daar volop lol hadden, dat lang niet alle vrouwen intimiteit altijd voorop stelden en dat onbekommerd bloedgeil wezen een mooi ding was.

Pas later bedacht ik dat de enige manier om de macht van de vanzelfsprekendheid te breken er niet uit bestaat mannen te wijzen op de verschillen tussen henzelf en vrouwen, noch ze te wijzen op de verschillen tussen vrouwen onderling. De enige manier is ze te wijzen op de verschillen tussen mannen onderling: de brotherhood ondermijnen en opbreken.

1 januari 2010 / Lover, maart 2010

Niet alles is reclame

Sinds september vorig jaar wordt iedereen die een nieuw paspoort aanvraagt, verplicht om zijn vingerafdrukken af te geven, die vervolgens centraal worden opgeslagen. De groep Het Nieuwe Rijk vond dat we ‘t daar hoognodig over moesten hebben,en verspreidde daartoe een nepoverheidsfolder, waarin ze satire en overdrijving als stijlmiddel gebruikten. De overheid dacht namelijk al fijn vooruit voor ons, legde de folder uit. Was het niet onhandig dat we tegenwoordig overal ons BSN moeten invullen, zo’n lang getal dat niemand kan onthouden? Nu: dat BSN konden we voortaan gratis als barcode op onze arm laten tatoeëren, cadeautje van de overheid!

Minister boos. Zulke onfrisse associaties als Het Nieuwe Rijk legde waren ongepast vond ze, het riekte naar het Derde Rijk, en ze deed aangifte. Het Openbaar Ministerie seponeerde die klacht: wellicht was de folder smakeloos maar er werd niks strafbaars in gezegd: politiek bedrijven en neplogo’s gebruiken mag nu eenmaal.

Ook de Reclame Code Commissie had een klacht ontvangen en liet zich over de folder uit. Die uitspraak werd afgelopen week bekend: de RCC keurde de folder met kracht af. Eh… de Reclame Code Commissie? Het ging toch niet om een advertentie? Waar bemoeien ze zich mee?

Buiten de waard gerekend. De RCC, een zelfregulerend orgaan, heeft zichzelf nieuwe bevoegdheden aangemeten. Het publiek aanbevelen van een idee volstaat volgens hen om iets onder hun jurisdictie te laten vallen. ‘Nu de Commissie ingevolge artikel 1 van de Nederlandse Reclame Code bevoegd is elke openbare aanprijzing van denkbeelden te toetsen aan de Nederlandse Reclame Code…’ et cetera. Dat het niet om een reclamefolder ging, doet er niet toe. In haar overwegingen stelt de RCC zelfs expliciet dat de folder ‘onvoldoende als reclame herkenbaar’ was, en telde dat als een punt in het nadeel van Het Nieuwe Rijk.

Elke openbare aanprijzing van denkbeelden is reclame, zelfs als het niet als zodanig herkenbaar is, noch zo is bedoeld? Je hoeft geen product meer te verkopen om voortaan onder het scherpe, deskundige oordeel van het RCC te vallen? Nee maar. Dat biedt perspectief!

En hemel, wat is de RCC dan al die tijd gruwelijk nalatig geweest. Nooit een woord van ze gehoord over de uitzendingen in het kader van de zendtijd voor politieke partijen; daar worden immers bij de vleet denkbeelden aangeprezen en tal van valse claims gemaakt. Een verzuim dat de RCC hoogstnodig moet goedmaken. Balkenende die zijn beleid in de Tweede Kamer aanprijst, moet voortaan volledig waarheidsgetrouw zijn – anders sturen we de RCC op hem af, die hem bovendien de oren moet wassen omdat zijn uitlatingen ‘onvoldoende als reclame herkenbaar’ waren. We hebben voortaan ook geen commissies-Davids meer nodig: de RCC staat voor ons klaar! De rechtszaak tegen Wilders? Meteen overdoen aan de RCC, die weet daar wel raad mee. Productvergelijkingen waren al langer aan strenge regels onderhevig. Ai. Da’s de doodssteek voor elke politieke partij die ongefundeerd wil katten op de concurrentie.

En voortaan – da’s nog het beste nieuws – kan elk foldertje van Scientology linea recta worden aangemeld bij de Reclame Code Commissie, die dan moet oordelen dat het hier ongefundeerde claims betreft.

Jongens toch. De RCC heeft geen enkele bevoegdheid om politieke acties of politieke denkbeelden te beoordelen, en moet zich dergelijke aspiraties ook vooral niet willen aanmeten. Zelfregulering leidt kennelijk licht tot zelfoverschatting.

Steun Jennifer Hopelezz!

Aanstaande vrijdag (19 februari) wordt in de Melkweg de nieuwe Amsterdamse nachtburgemeester gekozen. De nachtburgemeester vertegenwoordigt het Amsterdamse nachtleven voor twee jaar en kan het ambt naar believen invullen.

Ik heb mijn steun toegezegd aan Jennifer Hopelezz. Hopelezz – voor intimi: J’Ho – is het vleesgeworden symbool van tolerant Amsterdam. Niet alleen heeft ze alles in huis om te vechten voor de vrijheid van alle Amsterdammers; ze heeft ook de elegantie, de overtuigingskracht en de contacten om de vertrutting van onze stad te stoppen. Bovenal zal ze een zeer zichtbare nachtburgemeester zijn. En dat is hard nodig om alle Amsterdammers te blijven herinneren aan de noodzaak (en het plezier) tolerant te zijn.

Jennifer stelt zich kandidaat onder het motto Lezz is More. Hopelezz is van Grieks-Australische afkomst en woont sinds negen jaar in Amsterdam. De pijlers van haar programma zijn: vrijheid, veiligheid en liefde. Jennifer: ‘Amsterdam is een geweldige stad. Iedereen houdt van onze stad, maar het gaat nu de verkeerde kant op. Te vaak worden mensen uitgescholden, bedreigd of erger. Als nachtburgemeester wil ik de stad weer sexy maken en het nachtleven spannender en de veiligheid op straat verbeteren.’

Ik steun Jennifer van harte en vraag daarom iedereen om op vrijdag 19 februari naar de Melkweg te komen en op haar te stemmen.

Stemmen kan (helaas) alleen die avond in de Melkweg vanaf 22:00 uur. Een toegangsbewijs met stembiljet kost zes euro en kun je kopen aan de kassa (in de voorverkoop), bij de Beatfreax Ticketshop en bij Ticketmaster Wees wel voor 24:00 uur binnen, anders mis je de stemming.

Laten we geschiedenis maken!

Big Brother Awards

Vrijdagavond werden de Big Brother Awards 2009 uitgereikt. De grote zaal in De Balie zat bijna even vol als het programma zelf. Er werden zes prjzen uitgereikt, Renate Tromp vertelde hoe ze van haar bed werd gelicht vanwege identiteitsfraude (een gestolen paspoort volstond), Vincent Icke vertelde dat elke inbreuk op onze privacy op zich wellicht niet onoverkomelijk is, maar dat we uiteindelijk, als Gulliver in Lilliputland, door al die kleine draadjes die ons vastbinden totaal machteloos raken; Jeroen van Beek liet zien hoe je kunt voorkomen dat alle kaarten in je portemonnee (OV-chipkaart, paspoort, etc) permanent met de buitenwereld praten, en Christiaan Alberdingk Thijm presenteerde de avond gloedvol.

De prijzen van de BBA 2009 gingen naar:

  • Overheid/instellingen: het biometrisch paspoort met de centrale opslag van vingerafdrukken;
  • Personen: minister Guusje ter Horst, vanwege een scala van uitspraken en maatregelen:
    • ze stelt privacy permanent voor als de vijand van veiligheid;
    • ze heeft opdracht gegeven journalisten af te luisteren;
    • ze heeft de centrale opslag van onze vingerafdrukken verplicht gesteld, terwijl de EU-richtlijn dat helemaal niet vraagt;
    • toen bleek dat de politie illegaal alle gescande kentekens bewaarde, ook als het ‘no-hits’ waren, sprak ze de politie niet bestraffend toe maar meldde dat ze dan de wet wel zou veranderen;
    • ze besloot overhaast meer naaktscanners op Schiphol in te voeren.
  • Bedrijven: Vodafone en T-Mobile, die toen de AIVD vroeg om verkeersgegevens van smsjes ook maandenlang de inhoud van die berichten doorgaf;
  • Voorstellen: de politie Rotterdam-Rijnmond, die zowat daags nadat bekend werd dat er meer naaktscanners op Schiphol kwamen, aankondigde dat zij mobiele naaktscanners wilden hebben om die overal te kunnen inzetten;
  • Publieksprijs: het biometrisch paspoort.

Guusje ter Horst kreeg aldus bij elkaar maar liefst drie Big Brother Awards….

Daarnaast werd er een Winston uitgereikt, een positieve prijs voor iemand die zich juist heeft bekommerd om onze privacy. De Winston ging dit jaar naar Sophie in ‘t Veld, Europarlementariër voor D66.

Op de website van de Big Brother Awards kunt u alles nog eens nalezen. Daar is ook een video te zien van de avond, benevens het uitgebreide juryrapport, en de reactie van de winnaars. Voorts wijdde Nova er een item aan, dat hier is te zien (op ongeveer tweederde van de uitzending). In die uitzending: Ot van Daalen van Bits of Freedom, de organisator van de Big Brother Awards; Renate Tromp, en ik, omdat ik juryvoorzitter was. Meer pers over de BBA 2009 staat hier verzameld.

Vrijheid

De bevrijding van WOII is 65 jaar geleden. Het bevrijdingsfeest staat ditmaal in het teken ‘liberty city’, en daaromheen is een website gemaakt, er komen tentoonstellingen en wat al niet.

Op de website verschijnt ook een serie interviews, onder het motto vrijheid ontdekken door persoonlijke verhalen: ‘Wie hebben de vrijheid in Nederland na 1945 eigenlijk verdedigd. Wie zijn de vrijheidsstrijders van Amsterdam? In samenwerking met studenten van de Universiteit van Amsterdam spreken we de komende tijd met 25 Amsterdammers die zich hebben ingezet voor de vrijheid.’ Deze interviews zullen in de loop der tijd op de website van Liberty City worden geplaatst.

Een van de geïnterviewden ben ik. Sacha van der Zande deed dat interview en schreef een heel beminnelijk portret: uitgebreid, overzichtelijk, en met veel liefde gecomponeerd. Zo’n stuk waarvan je als geïnterviewde gaat blozen…

Ideetjes

De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg heeft een plan: als we mensen die ongezond leven nu eens meer premie laten betalen? Wie rookt of te dik is, moet daar voortaan zelf maar voor opdraaien. Eigen schuld, betaal zelf voor je bult: anders wordt de zorg onbetaalbaar.

Geniaal. En zo eenvoudig! We moeten natuurlijk nog wel even nadenken hoe we controleren of iemand gezond of ongezond leeft. Met roken is dat makkelijk: iedereen krijgt verplicht elk jaar een longfoto, dan kun je zien wie de kluit bedondert. Bij overgewicht is helaas iets moeilijker vast te stellen wie precies schuld draagt, maar ik stel voor het simpel te houden: tot iemand achttien is de ouders aansprakelijk te houden en daarna de dikkerd zelf. Voor elke kilo overgewicht betaal je maandelijks gewoon een tientje premie meer.

Maar waarom zouden we het daarbij laten? Als we het premiestelsel toch hervormen, kunnen we het beter meteen groots aanpakken. Van een beetje visionair denken is immers nog nooit iemand ziek geworden.

Wie geregeld teveel drinkt, kan ook op de zwarte lijst: meer dan twee glazen wijn of bier per dag is niet gezond. Controle daarop is heus niet moeilijk: we kunnen de dagelijkse blaastest aan scholen, kantoren en bedrijven uitbesteden – het is voor hen trouwens nuttig te weten wie van het personeel teveel zuipt – en voor wie werkloos of aan huis gebonden is, verzinnen we een handige test per computer en internet.

Mensen die sporten, krijgen een premieverlaging. Mensen die sporten en daardoor een blessure oplopen, krijgen voor de duur van hun blessure een premieverhoging. Dit om de beoefening van veilige sporten zoals yoga, wandelen en zwemmen te bevorderen, en de populariteit van risicosporten als voetbal, vechtsport en hardrennen (denk aan de dure knieslijtage!) te verminderen.

Bij zwangerschap stellen we rond de derde maand een verplichte DNA-test in. Mocht blijken dat de vrucht Down heeft of een andere dure afwijking, dan biedt de overheid de moeder een abortus aan, uiteraard gratis. De aanstaande ouders mogen die gerust weigeren, maar draaien dan wel zelf voor de kosten van hun gehandicapte kind op. Ze hebben het immers willens en wetens op de wereld gezet, en kunnen niet langer verwachten die kosten op de samenleving te mogen afwentelen. Vrouwen die geen kind willen, moeten overigens ook meer premie betalen: kinderloosheid is een bekende risicofactor voor borstkanker.

Mannen die niet trouwen, die scheiden of weduwnaar worden, kunnen op een premieverhoging rekenen: getrouwde mannen zijn statistisch gezien gezonder dan alleenstaande mannen, zowel geestelijk als fysiek. Voor vrouwen geldt het omgekeerde, zodat die een premieverhoging krijgen zodra ze in het huwelijksbootje stappen en een verlaging indien ze alleenstaand zijn of worden. Voor keurig getrouwde heterostellen zullen de betrokken premieverhoging en –verlaging elkaar netjes in evenwicht houden, wat een prettig neveneffect is.

Zulke financiële prikkels zullen werken als een fantastische aansporing tot gezond leven. Linksom of rechtsom besparen we een boel geld op de gezondheidszorg: hetzij doordat mensen afzien van duur gedrag, hetzij doordat ze zelf opdraaien voor de hogere kosten die ze veroorzaken.

Zo kunnen we allemaal met en gerust hart tot op hoge leeftijd gezond blijven. Waar we later de pensioenen van al die nieuwe cohorten oudjes van betalen en hoe we de dure zorg voor al die nieuwe Alzheimer-, Parkinson- en dementiepatiënten bekostigen, zien we dan wel weer.

BBA nominaties bekend

Vandaag zijn de nominaties voor de Big Brother Awards 2009 bekend gemaakt. Er zijn zestien nominaties in vier categorieën: overheid & instellingen, bedrijven, personen en voorstellen. Ditmaal wordt er voor het eerst ook een publieksprijs uitgereikt: via de website van de Big Brother Award kan het publiek stemmen op tien verschillende kandidaten. Inmiddels zijn er al meer dan duizend stemmen uitgebracht, en minister van Binnenlandse Zaken Guusje ter Horst ligt ruim op kop.

Retecool heeft, net als ze eerder deden, de Foto Fuck Vrijdag in het teken van de BBA gesteld. De leukste, mooiste en beste fotofucks worden tijdens de uitreiking zelf getoond, en vanaf vrijdag 29 januari middernacht kun je hier de bijdragen van alle fotofuck-deelnemers bekijken.

Op vrijdag 5 februari worden de winnaars bekend gemaakt op een feestelijke avond in De Balie (Amsterdam). Ook de Winston Award wordt dan uitgereikt: een prijs voor iemand die juist erg z’n best heeft gedaan onze privacy te beschermen en die een hart onder de riem verdient. De (gratis) toegangskaarten zijn inmiddels vergeven, maar vanuit de foyer van de Balie kun je via live streaming meekijken en na afloop samen met alle andere aanwezigen een glas drinken op de tragische winnaars.

Draagvlak

[Met excuses aan de vaste lezers van dit blog, die kennen het verhaal al. Maar de krant had het nog niet.]

Dacht je dat we zowat alles gehad hadden, lees je dit. Om het draagvlak voor de kinderbijslag, het weduwe- en weduwnaarspensioen, de bijstand, de WAO en de AOW te behouden, wil het kabinet iedereen die zo’n uitkering heeft, voortaan verplichten een controleambtenaar in zijn huis toe laten. Die ambtenaar mag dan het huis onderzoeken om na te gaan of er wellicht fraude wordt gepleegd: of dat kind nog wel thuis woont, of je niet stiekem samenwoont etc. Enkele miljoenen Nederlanders zullen in aanmerking komen op een dergelijk bezoek te worden getrakteerd.

Op grond van dit wetsvoorstel – het ligt momenteel bij de Tweede Kamer – mogen gemeentes, de Sociale Verzekeringsbank en het UWV voortaan zelf bepalen wanneer zij toegang tot iemands woning willen hebben. Er hoeft daartoe geen enkele verdenking van fraude te bestaan: het volstaat dat zo’n ambtenaar met zijn verkeerde been uit bed is gestapt, of wellicht wil-ie gewoon je huis zien omdat hij dat straks nu eenmaal mág van de regering. Wie die ambtenaar vervolgens toegang weigert, ziet zijn uitkering verdwijnen (kinderbijslag) of ontvangt voortaan nog maar de helft (alle andere genoemde uitkeringen).

Het kabinet verwacht overigens niet dat langs deze weg meer fraude wordt opgespoord. Men stelt de wet uitsluitend voor om ‘het draagvlak van sociale voorzieningen’ in de samenleving te behouden. Immers, veel gemeentes willen eigenlijk liefst al wanneer iemand een uitkering aanvraagt, een kijkje in de woning nemen; het wetsvoorstel wil aan die wens tegemoet komen. Dat gemeentes en uitkeringsinstanties al naar hartelust bestanden kunnen koppelen en kruisen om na te gaan of iemand eventueel fraudeert, is kennelijk niet voldoende.

Als saillant detail melde het Nederlands Dagblad – dat afgelopen week als eerste over het wetsvoorstel publiceerde – dat het doorzoeken van een woning van iemand die niet wordt verdacht, sinds 2007 alleen is toegestaan indien de betrokken burger vrijwillig meewerkt. ‘Vrijwillig’ zou ik dit bepaald niet willen noemen. De term ‘chantage’ lijkt me iets beter geschikt.

Ziet u die gesprekken al voor zich? ‘We verdenken u niet, hoor, maar u moet ons toch binnenlaten. Nee, we hebben geen huiszoekingsbevel. Dat hoeft ook helemaal niet, ik zei het al: we verdenken u immers nergens van. Dus u moet ons vrijwillig binnenlaten. Anders trekken wij namelijk uw uitkering in. Ook al verdenken wij u niet.’

Wat is dat voor een kolder? Het kabinet kan niet hard maken dat er significant gefraudeerd wordt. Bovendien: indien er een verdenking van fraude bestaat, mogen ambtenaren al een boel doen, inclusief buurtonderzoek, iemands gangen volgen en, in laatste instantie, toegang tot de woning eisen. Waarom dan een dergelijke draconische maatregel voorgesteld, een maatregel bovendien waarvan ook het kabinet zelf geen enkele baat qua fraudevangst verwacht?

Vanwege dat ‘draagvlak’? Maar ho. Juist door deze redenering doet het kabinet dat draagvlak afkalven. Zijzelf zet immers met dit voorstel alle Nederlanders die – om wat voor reden dan ook – een uitkering ontvangen, en ongeacht hoe legitiem, hoe verdiend en hoe onomstreden die uitkering ook is, niettemin op voorhand in de verdachtenbank en ontneemt hen rechten die voor elke Nederlander gelden, zoals het thuisrecht en het recht niet verdacht te zijn totdat er degelijke aanwijzingen zijn van het omgekeerde.