Politiek – Page 44 – Karin Spaink

The Daily Show, NL

Al eerder heb ik uitgelegd waarom ik een groot fan ben van The Daily Show. TDS geeft scherp commentaar op het politieke nieuws. Het programma is geestig, onderhoudend en bovenal knap gemaakt. Gastheer Jon Stewart is behalve een meester in timing ook erudiet: iemand die liever argumenten hoort dan stellingen, en die oprecht luistert naar mensen waar-ie het apert mee oneens is.

Op 31 januari start de Nederlandse editie van The Daily Show! Ik vind het spannend en dapper dat iemand zo’n ambitieus format als voorbeeld neemt, en nu ‘s niet het zoveelste keuvelprogramma bedenkt. TDS-NL draait drie weken achtereen op proef, steeds van maandag tot en met donderdag; daarna wordt bekeken of ze doorgaan. Er zit een flinke redactie achter het programma, die zowel veel beeld- als tekstresearch heeft gedaan en die al een paar maanden hard aan ‘t werk is. Dat stemt optimistisch, want zo’n programma werkt alleen wanneer je goed beslagen ten ijs komt en met bravoure de diepte in wilt duiken.

De vaste gastheer is Jan Jaap van der Wal. Een goede keus: je moet daar geen parlementair journalist neerzetten, wel iemand die geëngageerd is, die zich kan verbazen, die oprecht nieuwsgierig is en breed georiënteerd, die verdomde gevat kan zijn, die zelfspot heeft, en die een grap tijd weet te geven. Ongeacht hoe het programma uitpakt, verdient Van der Wal kudos voor zijn lef: ‘t is nogal wat om publiekelijk Jon Stewarts schoenen aan te trekken. Van der Wal gaat zich meten met de beste.

Bij de tweede uitzending, op 1 februari, ben ik er te gast – dit tot mijn eer en genoegen. En dapper van hen, want we gaan het hebben over lastige dingen als privacy en digitale rechten. Er zijn weinig programma’s die tijd inruimen om daar nou ‘s rustig over te praten, zonder dat een of andere hype de insteek is…

TDS-NL zal van 31 januari tot en met 17 februari vanaf 22:30 worden uitgezonden op The Comedy Central (herhalingen: diezelfde nacht om 0:30 en daags erna om 19:00). Wie de opnames wil bijwonen – ze worden in Amsterdam Noord gemaakt, van 19:00 tot 19:45 – kan zich hier aanmelden.

De vierde macht gelekt

De Nederlandse sectie van de Wikileaks-cables is sinds kort beschikbaar. Wat eruit blijkt? Dat twee topambtenaren subiet moeten worden ontslagen.

In juli 2008 adviseerde Webke Kingma de Amerikanen om een Afrikaanse rebellenleider te vermoorden. Volgens hem kon de VS het beste ‘een prijs zetten op het hoofd’ van Joseph Kony, leider van het Verzetsleger van de Heer. Ook moest de VS mensen in Congo aanmoedigen zich over Kony ‘te ontfermen’. De Amerikaanse ambassadeur noteert Kingma’s suggestie met enig misprijzen en noemt diens uitspraken ‘typerend voor de Nederlandse neiging zich bot uit te laten‘ in hun gesprekken met bondgenoten.

Kingma was indertijd directeur Midden- en Zuid-Afrika van het ministerie van Buitenlandse Zaken; momenteel is hij daar hoofd van het directoraat Europese Integratie. Nu bekend is dat Kingma dit heeft gezegd, dient hij ogenblikkelijk de laan uit te vliegen. Ambtenaren horen geen politieke moord te suggereren. Of zo’n advies aan zijn eigen minister is gericht of aan een buitenlandse ambassadeur, is bijzaak – het is een onacceptabel en fundamenteel fout advies. Ambtenaren horen de rechtsorde niet opzij te zetten en bevriende mogendheden een moord te adviseren.

Het ministerie wilde niet reageren op het nieuws, ‘omdat het om Amerikaanse ambtsberichten gaat en vertrouwelijke gesprekken. Ook wijst het ministerie erop dat ambtenaren onder de verantwoordelijkheid van de minister vallen.’ Krampachtig op de vertrouwde diplomatieke regels blijven wijzen helpt Buitenlandse Zaken niet. Die regels zijn door de publicatie van dit ambtsbericht doorbroken; dat is nu juist de reden dat deze kwestie ineens op straat ligt.

De standaardfrase dat ‘ambtenaren onder de verantwoordelijkheid van de minister vallen’, maakt de zaak extra pijnlijk. Buitenlandse Zaken impliceert daarmee dat Kingma indertijd met medeweten – of erger: instemming – van zijn minister opereerde. Die suggestie, inherent aan de formele regels waarop het ministerie zich nu sussend beroept, kan alleen worden weersproken door Kingma alsnog te ontslaan en zo met terugwerkende kracht afstand te nemen van diens uitlatingen.

De publicatie van dit ambtsbericht schept een nieuwe situatie waartoe Nederland zich heeft te verhouden, of we willen of niet. Ontkent het ministerie het bericht, dan maakt zij de Amerikaanse ambassadeur uit voor leugenaar. Laat de regering Kingma zitten? Dan schept zij internationaal het beeld dat Nederland een politieke moord op z’n tijd best een goed plan vindt, dan wel dat wij topambtenaren tolereren waarvan publiek bekend is geworden dat zij het recht aan hun laars lappen.

De tweede topambtenaar die moet worden ontslagen, is Pieter de Gooijer, die toevallig afgelopen week door het kabinet werd benoemd tot de Nederlandse permanente vertegenwoordiger bij de Europese Unie. In september 2009 vroeg De Gooijer – toen directeur-generaal Politieke Zaken bij Buitenlandse Zaken – de Amerikaanse NAVO-ambassadeur om vicepremier Wouter Bos onder druk te zetten in te stemmen met de missie in Uruzgan. De Gooijer had ook een leuk trucje bedacht: kon Amerika niet dreigen dat Nederland anders niet kon deelnemen aan de komende G20, de internationale economische topconferentie?

Wat is dat voor een pervers gedrag? Een topambtenaar die een buitenlandse mogendheid tips geeft om de politieke besluitvorming hier te lande te ondermijnen en zelfs met hen samenspant om onze vicepremier te chanteren? (En diezelfde man is zojuist benoemd op een plek waar-ie Nederland moet vertegenwoordigen?)

Er is gezegd dat Wikileaks heeft veroorzaakt dat diplomaten niet langer vrijuit durven spreken. Wanneer dit lek betekent dat ambtenaren voortaan hun mond niet vrijelijk opentrekken, lijkt dat me pure winst.

Rop Gonggrijp

Nadat afgelopen weekend bekend werd dat de Amerikaanse overheid de Twittergegevens van Rop Gonggrijp heeft gevorderd – alsof iemand Twitter ooit zou gebruiken voor geheim overleg – pakte De Telegraaf afgelopen maandag flink uit met een smerig, snerend en smadelijk stuk over hem. De Telegraaf noemde Rop daarin onder meer een ‘terreuractivist’.

Maarten Reijnders schreef gisteren terecht een vernietigende column over dat artikel, en mat daarin breed uit hoe hypocriet De Telegraaf was: anderhalf jaar geleden maakte dezelfde krant zich immers schreeuwend boos omdat Justitie achter een van haar journalisten aanzat, omdat die…. staatsgeheimen zou hebben geopenbaard. ‘Schande, AIVD!’ kopte de krant toen paginabreed.

De bron waarop De Telegraaf zich verliet, was Peter Siebelt. PVV-kamerlid Hero Brinkman noemde Siebelt diezelfde avond nog een ‘uitstekend onderzoeksjournalist’, maar Brinkman neemt het kennelijk even weinig nauw met de waarheid als Siebelt zelf. Siebelts verhalen hangen van complottheorieën en onjuistheden aan elkaar, en bovendien bauwt-ie andere leugenaars na; mooie onderzoeksjournalistiek.

Ik voorspel dan ook dat binnenkort een oud, verzonnen verhaal weer komt bovendrijven: Hack-Tic zou rond de Eerste Golfoorlog het Pentagon hebben gehackt, daarbij informatie over de Patriots hebben gestolen en hebben getracht die aan Irak te verkopen. Niet alleen Peter Siebelt dist dat verhaal geregeld op, ook Peter Mante doet dat. Daarbij praten ze elkaar na (of desnoods hun aliassen), wat ze vervolgens over en weer gebruiken als ‘extern bewijs’ van hun verhaal.

Afgelopen zomer heb ik dit verhaal tot in detail onderzocht – dit vanwege het geschiedenisboek over Hack-Tic en XS4all dat ik schrijf – en het is niet waar. Er is wel gehackt, maar het waren geen mensen van of zelfs maar ‘rond Hack-Tic’; deze hackers hebben geen bijzondere informatie gevonden; niemand heeft geprobeerd iets aan Irak (of enig ander land) te verkopen. Mijn conclusies baseer ik onder meer op informatie rechtstreeks van de betrokken systeembeheerders. U kunt dit verhaal derhalve als afgeserveerd beschouwen. De koe in die sloot is niet dood: die koe heeft nooit bestaan.

De Groene Amsterdammer besteedde deze week een hoofdredactioneel aan de kwestie, en wees fijntjes op de akelige ironie van de situatie waarin Rop zich nu bevindt:

Een rechtbank in de Verenigde Staten heeft nu bij Twitter om allerlei gegevens van ‘medewerkers’ van WikiLeaks gevraagd. Twitter is zo netjes geweest dit verzoek door te spelen aan Gonggrijp en de anderen. Maar dikke kans dat de VS ook verzocht hebben om gegevens bij providers, hosting bedrijven, Facebook, banken, enzovoorts. Breed schieten in de hoop iets te raken – ironisch genoeg exact het soort ‘data-mining’ waar Gonggrijp altijd voor waarschuwt.

De VS is bereid ver te gaan. De principes – rechtsstaat, vrijheid van meningsuiting – worden even ondergeschikt gemaakt aan het eigenbelang: WikiLeaks stoppen door geldstromen te blokkeren, druk uit te oefenen op internetproviders en ‘medewerkers’ te vervolgen. Het is een effectief middel: bedrijven kiezen eieren voor hun geld, burgers doen liever even niet mee uit angst vervolgd te worden.

Dat is de tweede ironie: precies om die reden besloot Gonggrijp na april 2010 juist níet verder met WikiLeaks samen te werken; hij had geen zin permanent op de vlucht te zijn voor de Amerikaanse justitie. Maar nu moet hij alsnog advocaten inhuren om te voorkomen dat hij onderdeel wordt van een strafrechtelijk onderzoek naar de vermeend criminele organisatie WikiLeaks, en loopt hij serieus risico uitgeleverd te worden naar de Verenigde Staten.

Wachtwoord

Robert M., verdacht van grootschalig kindermisbruik en van het maken en downloaden van kinderporno, bleek zijn computerbestanden te hebben versleuteld. De reacties bestreken een voorspelbaar scala. Van het goedbedoelde maar naïeve ‘Zo’n wachtwoord kun je toch kraken?’, via het stoere ‘Laat mij maar even een uurtje alleen met die gast…’ tot het botte, maar evenzeer naïeve ‘We moeten encryptie voortaan verbieden!’

Een wachtwoord kraak je niet zomaar. Voor elk teken zijn er 96 opties. Met een wachtwoord van slechts acht tekens heb je al 7,2 biljard varianten. M. pochte in 2003 dat zijn wachtwoord 23 tekens lang was: bijna 4*10⁴⁵ mogelijkheden (een 4 met 45 nullen erachter). Dat schiet niet op. Zelfs als half internet meewerkt om dat wachtwoord te kraken, zijn we eeuwen zoet. Exit rekenoptie.

Het voorstel de man met geweld aan de praat te krijgen, ondermijnt alles wat we zeggen hoog te willen houden. Verdachten hebben rechten, dat is nu juist het principe van de rechtstaat: niemand hoeft mee te werken aan zijn eigen veroordeling, marteling is uit den boze, verdenkingen dienen terdege te worden bewezen, en straffen uitmeten doen we op grond van de wet en pas ná een veroordeling door de rechter.

Wie tegenwerpt dat M. door zijn eigen daden elk recht op een nette behandeling is ontvallen, doet de rechtstaat au fond af als franje. De rechtstaat geldt principieel voor iedereen, zonder aanziens des persoons, en juist wanneer er veel op het spel staat, dient hij strikt te worden nageleefd. Principes die je alleen in acht neemt zolang je dat geen moeite kost of ze je handig uitkomen, zijn geen principes – dat zijn gelegenheidsargumenten. Grondrechten zijn geen luxeartikelen; niemand hoeft ze eerst te ‘verdienen’ , noch kunnen ze iemand zomaar worden afgenomen. Exit marteloptie.

Encryptie afschaffen dan maar? Nee. Er zijn buitengewoon goede, legitieme en verstandige redenen om encryptie te gebruiken, en dat iemand een nuttig ding misbruikt, betekent niet dat we dat ding dan meteen maar moeten afschaffen. (Met die redenering kunnen het schrift, de fotografie, de kerken, de telefonie en de banken ook beter de vuilnisbak in.) Bedrijven gebruiken encryptie, internet zou instorten zonder encryptie, het betalingsverkeer drijft erop. Mensenrechtenorganisaties gebruiken het, verstandige journalisten, en mensen die hun lijstjes met wachtwoorden niet onbeschermd willen laten rondslingeren.

Bovendien is encryptie verbieden zinloos: dat is gestolde, gebruiksklaar gemaakte kennis willen verbieden. Iedereen kan zich de levende variant van die kennis eigen maken, en zelfs al worden alle versleutelingsprogramma’s verboden of van achterdeurtjes voor overheden voorzien, dan kan elke slimmerik zo een nieuw programma in elkaar zetten. Of een nieuwe taal ontwerpen. Wie encryptie wil verbieden, wil feitelijk dat alle communicatie altijd en overal transparant moet worden opgeslagen, terwijl iedereen tevens permanent wordt gecontroleerd of-ie wel met iedereen transparant communiceert. (Trouwens, hoe weet u nu ooit zeker wat ik écht met ‘aardbeienjam’ bedoel?) Exit verbodsoptie.

De grote oplossing bestaat niet: recht doen is hard werken. Door goed speurwerk zijn er foto’s bovengekomen waarop de man zijn wandaden heeft vastgelegd, kon M. worden getraceerd. Zonder supercomputers, zonder marteling, een verbod op encryptie of enige andere uitholling van de rechtstaat is er degelijk bewijs gevonden en kan M. worden veroordeeld. Principieel, en met recht. Daar had M. zelfs bij kunnen blijven zwijgen.

Voorspellingen

Eerder vroeg Het Parool haar columnisten eind december om hun voorspelling voor het komende jaar te geven. Dat doet de krant al een tijdje niet meer, maar zulke lijstjes blijven leuk om te maken. (Of anders wel om ze later nog eens terug te lezen…)

Aanvullingen zijn van harte welkom! Schieten voor open doel mag deze keer, dus da’s altijd prijs.

De regering komt met domme plannen voor internet. Nu is dat op zich geen nieuws, maar ditmaal zijn de plannen zo knullig dat Bits of Freedom besluit het bij een publiekelijke lachbui te houden. Dat werkt zo aanstekelijk dat het ook parlement de slappe lach krijgt en de plannen schielijk worden gedumpt.
De NS koopt nieuwe treinen, waarmee – oh, heel onverwacht hoor! – nieuwe problemen blijken te zijn.
Geert Wilders verandert van haarkleur, hij stapt van schreeuwend blond over naar driedelig grijs. Dit om gedistingeerder te lijken.
Femke Halsema schrijft een boek over haar leven als politica. Ze onthult daarin een flirt met Rutte en handtastelijkheden van een niet bij naam genoemde CDA’er.
Het kabinet Rutte valt kort voor het zomerreces.
Beatrix kondigt haar aftreden aan. (Elizabeth daarentegen blijft.)
Jomanda blijkt kanker te hebben. Ze wijt dat aan ‘het negativisme’ om haar heen.
De blauwvintonijn sterft uit.
ACTA wordt niet aangenomen.
Powerdressing voor vrouwen komt weer in: jasjes, bloesjes en colberts krijgen fikse schoudervullingen.
Er gaan drie Eurolanden failliet, en twee pensioenfondsen vallen om.
Een psycholoog legt uit dat we door de crisis onze verwachtingen temperen, en dat we zodoende op de keper beschouwd allemaal gelukkiger zijn geworden.
Het wordt een prachtige zomer.
Mijn vader wordt tachtig.
Het bioscoopbezoek stijgt als nooit tevoren, maar Brein blijft klagen dat downloaders de industrie vernielen. Update: Het aantal verkochte bioscoopkaartjes in Nederland blijkt te zijn gestegen van ruim 27 miljoen in 2009 naar 28 miljoen in 2010.
Ik voltooi mijn boek over Hack-Tic, XS4all en de geschiedenis van het publieke internet in Nederland af (en, niet onbelangrijk, ik ben er tevreden over).
Ik word verliefd, ik weet alleen nog niet op wie :)

Botnet

De DDoS-aanvallen eerder deze maand op MasterCard, Visa en PayPal zorgden voor onrust. De teneur was dat strenge straffen gepast waren: het zou gaan om vernieling. Nogal wat mensen vreesden dat dit een voorbode was van hackers die het betalingsverkeer zouden ontregelen of andermans geld inpikten.

Bij een DDoS-aanval wordt een leger computers ingezet om een website te overspoelen; die krijgt ineens van alle kanten talloze verzoeken om een pagina te tonen. De webserver kan de toeloop niet aan, raakt overbelast en geeft de geest: missie geslaagd. De remedie is betrekkelijk simpel en komt erop neer dat je de webserver herstart en verdachte verzoeken voorlopig even afwimpelt. Er wordt geen infrastructuur ontregeld of informatie ontvreemd, er worden geen systemen overgenomen, er gaat niks kapot. Een DDoS-aanval is het beste te vergelijken met een digitale wegversperring. Het verkeer rond de website wordt ernstig belemmerd. Heel hinderlijk, maar niet iets dat thuishoort in de categorie zware criminaliteit.

De aanleiding voor de kwestie vind ik serieuzer. MasterCard, Visa en PayPal hadden bekend gemaakt dat zij de tegoeden van WikiLeaks hadden bevroren. Op grond waarvan was onduidelijk. PayPal zei aanvankelijk een brief te hebben gekregen van het Amerikaanse State Department dat hen daartoe sommeerde; dat bleek gelogen te zijn. Daarna beweerde PayPal dat WikiLeaks ‘mogelijk’ activiteiten tentoonspreidde die illegaal waren, of althans ongewenst, en dat ze zulke klanten volgens hun bedrijfsvoorwaarden mogen weren.

Het uitsluiten van klanten vanwege ‘ongewenste’ activiteiten ligt iets ingewikkelder dan PayPal deed voorkomen. Ze mogen een klant alleen weren als die een duidelijk bedrijfsrisico oplevert (bijvoorbeeld omdat-ie geregeld zijn schulden verzaakt), of indien bewezen is dat het geld illegaal is verkregen dan wel voor illegale doelen wordt aangewend. En een klant de dienst opzeggen is bepaald iets anders dan zijn geld bevriezen: dat laatste is simpelweg een wederrechtelijke inbeslagname. (U kunt dat desgewenst ook diefstal noemen.)

PayPal, Visa en MasterCard mogen WikiLeaks niet zomaar de deur wijzen, laat staan hun geld in beslag nemen. Dat financiële instanties zo eigengereid optreden en hun beleid door het nieuws laten bepalen in plaats van door wet en recht, is zorgwekkend. Uw bank hoeft u helemaal niet aardig te vinden. Definiëren wat gewenst of ongewenst politiek gedrag is van hun klanten, is niet hun taak. Ook de KluKluxKlan heeft recht op een bankrekening en iemands geld in beslag nemen mag alleen als een rechter dat verordonneert.

Dus dat sommige supporters van WikiLeaks het die banken betaald wilde zetten, was niet vreemd. Toch: slim is anders. Wie onheus gedrag beantwoordt met meer onheus gedrag, vereffent immers geen rekening. Die schept slechts meer onheusheid.

Eén aspect van de affaire is onderbelicht gebleven. Wat zijn dat eigenlijk voor computers die als een leger kunnen worden ingezet, en die op afstand door anderen kunnen worden aangestuurd en afgevuurd? Uit wie of wat bestaat zo’n botnet?

Het antwoord zal u verrassen: de kans is groot dat u erin zit. De gemiddelde PC wemelt van de virussen, en een deel daarvan heeft uitsluitend tot doel uw computer in te lijven in een leger van botnets. Botnets om DDoS-aanvallen uit te voeren, botnets om spam te versturen, en helaas: ook botnets die wél zijn bedoeld om de infrastructuur te ontwrichten of u uw geld te ontfutselen.

Wikileaks updates

De hoogste tijd voor een selectie uit de (naar mijn idee) belangrijkste updates rondom Wikileaks.

♦ Sinds dinsdag 14 december blokkeert de luchtmacht in Amerika nieuws over / van Wikileaks. Maar liefst vijfentwintig sites, waaronder die van de Guardian en van de New York Times, worden door de Amerikaanse luchtmacht geblokkeerd opdat medewerkers geen nieuws over Wikileaks kunnen lezen. Eerder al gaf de Amerikaanse regering opdracht te zorgen dat overheidsmedewerkers Wikileaks zelf niet meer konden lezen. Daar kan ik me nog iets bij voorstellen. Maar om van overheidswege gerennomeerde kranten te blokkeren is pure idiotie.

♦ Het online magazine Salon publiceerde afgelopen woensdag (15 december) een artikel over Bradley Manning, de soldaat die verdacht wordt van het lekken van materiaal aan Wikileaks. Manning zit al zeven maanden in eenzame opsluiting. De Guardian mellde donderdag 16 december dat de gezondheid van Manning hard achteruit gaat.

♦ Onderzoeksjournalisten uit veertig landen hebben publiekelijk hun steun betuigd aan Wikileaks.

♦ De Zweedse omroep SVT werkt al enige tijd aan een documentaire over Wikileaks, en heeft die nu online gezet. De (Engelstalige) documentaire duurt bijna een uur, en is hier te zien.

Wikileaks

Gistermiddag was ik te gast in het radioprogramma Vrijdagmiddag Live (AVRO, radio 1). Het gesprek ging over de publicaties van Wikileaks, over Anonymous en hun DDoS-aanvallen op Paypal, Mastercard en Visa, over de vraag hoe ‘eng’ en hoe moeilijk zo’n aanval nu precies is, over ‘informatie-oorlogen’ en de openbaarheid van bestuur, over de aantijgingen jegens Wikileaks en over hoe de vraag hoe ver openheid kan of mag strekken.

Wat een verademing, dat interview. Gastheer Jan Mom nam er ruim de tijd voor, wat bij zo’n complex onderwerp buitengewoon prettig is. Het betekende dat er eventjes niks hoefde te worden afgeraffeld en dat argumenten konden worden uitgediept. Het ging eindelijk niet over soundbytes maar over inhoud.

Het gesprek werd voorafgegaan door een liedje over mij. De tekst was geschreven op basis van Google resultaten, zodat zowel mijn katten als mijn werk erin figureerden. De tekst was tamelijk geestig. Of nou ja, dat vond ik tenminste, en ik kan er sowieso slecht tegen als iemand me publiekelijk bespreekt: daar word ik meestal erg giechelig en onhandig van :)

Het gesprek – dat al met al bijna een half uur duurde – is hier te beluisteren.

De boodschapper moet dood

Nog nooit heeft Wikileaks een gelekt document gepubliceerd dat vervalst of verzonnen bleek. De site excelleert in waarheidsvinding: wat is er echt gebeurd, hoe is beleid tot stand gekomen en hoe wordt het uitgevoerd, welke feiten werden ons onthouden, hoe verhouden beeld en realiteit zich?

De oogst is droevig. Wikileaks heeft illegale chemische lozingen door de Trafigura gedocumenteerd, Amerikaanse legerhandleidingen voor het martelen van Iraakse gevangenen gepubliceerd en oorlogsmisdaden aangetoond. Ze hebben laten zien hoe Amerika de ‘voortgang’ van de oorlog in Irak permanent te rooskleurig voorstelt en verdoezelt hoeveel slachtoffers er werkelijk zijn gevallen.

Overheden besteden tegenwoordig tal van taken uit. Een neveneffect daarvan is dat het proces van besluitvorming schimmig wordt en verantwoordelijkheden verwateren: zwarte pieten kunnen altijd weer naar elders worden doorverwezen. Hoe adviezen van buitenaf tot stand zijn gekomen onttrekt zich aan debat en toetsing (en aan de Wet Openbaarheid Bestuur), al staan diezelfde externe rapporten aan de wieg van het overheidsbeleid. Hoe ingehuurde bedrijven zich van uitbestede overheidstaken kwijten is evenmin transparant.

Voorts spelen geheime rapporten en eindeloos gemasseerde informatie een cruciale rol in internationaal beleid. Zulke rapporten neigen ertoe hun eigen premisse te bewijzen: aandikken wat te pas komt en wegretoucheren wat het beeld verstoort. Dat leidt tot een blikvernauwing die een angstbeeld als vaststaand feit opdist. Hoe vaak hebben de Westerse inlichtingendiensten begin dit decennium niet ‘bewezen’ dat Irak over massavernietigingswapens beschikte? De bevinding was vals, maar fungeerde niettemin als vliegwiel voor verstrekkende besluiten.

Openbaarheid van bestuur, inzichtelijkheid van besluitvorming en de bereidheid om kritiek of onwelkome feiten serieus te nemen zijn in het geding, en daarmee ook het democratisch gehalte van onze maatschappij. De stroom documenten die Wikileaks ontvangt, bewijst dat voldoende mensen binnen overheidorganisaties en bedrijven grote moeite hebben met die ontwikkeling. Ze besluiten een radicale stap te zetten. Ze worden klokkenluider: ze lekken feiten en documenten die angstvallig uit de openbaarheid werden gehouden omdat ze niet stroken met de officiële waarheid.

Aan de authenticiteit van het materiaal dat Wikileaks heeft gepubliceerd twijfelt niemand: daarvoor is alles te goed gedocumenteerd. Dat maakt ingrijpen mogelijk en doen alsof je neus bloedt lastig. Op grond van door Wikileaks gepubliceerde informatie heeft de VN vorige maand eindelijk aangedrongen op onderzoek naar martelpraktijken van het Amerikaanse leger. (Sinds afgelopen week weten we, ook door Wikileaks, tevens dat Amerika de VN systematisch bespioneert.)

Nu niet aan de boodschap valt te tornen, moet de boodschapper maar dood. Julian Assange, de oprichter van Wikileaks is afgelopen week op de lijst van meest gezochte criminelen gezet en er is een internationaal aanhoudingsbevel uitgevaardigd, waarin hem op voorhand eenzame opsluiting wordt aangezegd. Hoge Amerikaanse politici noemen Assange een terrorist; een Canadese politicoloog riep publiekelijk op hem om zeep te brengen. Een Zwitserse bank bevroor Assanges rekening en maakte en passant bekend wat zijn saldo was; PayPal heeft 60.000 euro, ingezameld voor Assanges steunfonds, bevroren. De advocaten van Wikileaks worden achtervolgd, bespioneerd en geïntimideerd. Assange krijgt honderden doodsbedreigingen per dag en journalisten willen hem hoofdzakelijk uitvragen over zijn seksleven.

Toen Salman Rushdie zijn leven niet meer zeker was omdat hij gebruikmaakte van zijn recht op vrije meningsuiting en een aantal moslimfundi’s daar niet tegen kon, schaarde heel het westen zich beschermend om Rushdie heen. Nu wordt het leven van Julian Assange bedreigd, door onze eigen politici nota bene. En niet eens om wat hij heeft gezegd – nee, omdat hij ons laat lezen wat zij zeggen en doen.

Hullie & historie

Onder homoseksuelen bestaat zorg over het veranderende klimaat. Het leek erop dat homoseksualiteit gaandeweg geaccepteerd raakte, maar op straat en op het werk is het de laatste jaren juist moeilijker geworden openlijk homoseksueel te zijn. Onderwijzers hebben last op school; valse en denigrerende opmerkingen nemen toe; op straat worden homoseksuele stellen vaker lastig gevallen of zelfs in elkaar geslagen.

De zorg deel ik, de analyse erachter niet. De oorzaak wordt gezocht in de invloed van de Islam. Het zouden vooral moslimouders en -scholieren zijn die zeuren over homoseksuele leraren, en vooral Marokkanen die zich op straat agressief betonen jegens homo’s. Zelden wijst iemand daarbij op katholieke en protestantse schoolbesturen die homoseksuele onderwijzers publiekelijk afwijzen, terwijl die toch hard meehelpen dat vijandige klimaat te legitimeren. Net als directies van openbare scholen die hun eigen personeel niet openlijk steunen en die homohatelijkheden laten passeren met het excuus dat ‘anderen’ nog niet zo ver zouden zijn.

Wijzen op de Islam is goedkoop. Het legt het probleem ten onrechte bij ‘anderen’. Het schept een valse tweedeling: alsof homoseksualiteit uitsluitend hier voorkomt en niet bij hullie. Het doet het voorkomen of ongenoegen, ongemak, rancune, vijandigheid of verzet jegens homoseksualiteit uitsluitend van ‘daar’ komt en ‘ons’ vreemd zou zijn. Maar potenrammen is helaas een oud fenomeen, een kwalijke sport die sinds jaar en dag in Nederland wordt beoefend.

Twee, nee drie andere dingen steken me in het debat: de klagerigheid, de a-historische blik en het gebrek aan solidariteit.

Tot ver in de jaren negentig ontbrak de gebelgde, zielige toon. Ja, homo’s werden soms in elkaar geslagen zuiver om wie of wat ze waren. Dat was ernstig. Daar moest je dus wat tegen doen, vonden we. Dat betekende: debatten opzetten, het gesprek aangaan, publiekelijk je bestaansrecht opeisen en aanspraak maken op plichtsbesef, hulp & benul van anderen (beleidsmakers, politie, voorbijgangers). Het betekende ook: weerbaarheidscursussen opzetten, op zelfverdediging gaan, en een roze knokploeg organiseren die ’s nachts langs riskante straten trok om in geval van nood lik op stuk te kunnen geven, en passant bewijzend dat een flikker nog geen mietje was.

Van die baaierd aan antwoorden is nu geen sprake. Weerbaarheid en inventiviteit zijn ingeruild voor afhankelijkheid, het probleem wordt beschouwd als Fremdkorper. De overheid moet het voor ons oplossen: wij zijn zielig en behoeven bescherming, het probleem ligt buiten onze cultuur en de oplossing gaat onze macht te boven.

Waarmee we ons lot leggen in de handen van dezelfde overheid die soms zo verrekte ‘hullie’ is. Die weigerambtenaren een rechtspositie geeft, die meent dat religie een geldige grond is om homoseksuelen in het onderwijs te discrimineren, die homofobie in de Koran veroordeelt maar ’m in de Bijbel en vanaf de kansel volkomen acceptabel vindt.

Dan die a-historische blik. Als feminist heb ik geleerd dat emancipatie in golven komt en helaas ook in golven wijkt. Je moet verworven rechten blijven verdedigen: anders wint de contramine terrein en eroderen ze, en ontdek je later dat je winst als zand tussen je vingers is weggeglipt. Wie strijdt voor zijn rechten kan nooit op zijn lauweren rusten. (Ter troost: verdedigen wat je hebt gewonnen kost gewoonlijk minder moeite dan iets centimetersgewijs veroveren.)

Anders dan de vrouwenbeweging heeft de homobeweging die les duidelijk niet geleerd. Feministen weten dat na winst onherroepelijk terugval volgt, en dat na elke vooruitgang de restauratie logischerwijs aan zet is. Wij weten dat veel winst uiteindelijk cosmetisch blijkt te zijn. Dus vanwaar dat geklaag van de heren homo’s? Niet zeuren. Stroop op, die mouwen!

Tot slot steekt me het gebrek aan solidariteit, het gebrek aan een breder besef dat vrijheid en rechten ondeelbaar zijn. De heren homoseksuelen die nu klagen over de afnemende sociale tolerantie voor hun positie en belangen, hoor je nimmer gewag maken van de dalende maatschappelijke affiniteit met feminisme. Dat vrouwenbelangen steeds vaker worden afgedaan als ‘gezeur’, daar hoor je ze niet over. Toen Pim Fortuyns ster rijzende was en half mannelijk homo-Nederland geilde op het idee van een nicht als premier, maakte geen hunner zich ook maar een seconde boos over het dedain waarmee Fortuyn vrouwen afserveerde en hen naar de keuken terugwenste.

4 oktober 2010 / Lover, december 2010