Wael Ghonim

Wael Ghonim is een jonge Egyptenaar die voor Google werkt. Hij blijkt de beheerder te zijn van de Facebookgroep ‘We are all Khaled Said’ (hier is hun Engelstalige zusterpagina). Deze Faceboekgroep eert de nagedachtenis van Khaled Said, die in juli 2010 twee politie-agenten filmde terwijl ze de drugs verdeelden die ze zojuist in beslag hadden genomen. Khaled werd daarna op straat doodgeslagen door twee agenten. De Facebookgroep is een belangrijke motor voor het Egyptische verzet geworden. (Meer over Khaled Said kun je hier vinden – maar pas op, daar zitten erg akelige beelden bij. )

Op 27 januari, een dag nadat het protest in Egypte losbarstte, werd Wael vastgepakt door vier mannen en in een auto gestopt: een kidnapping op klaarlichte dag. Al die tijd heeft hij in detentie gezeten, geblinddoekt, en is hij verhoord. Pas gisteren (maandag 7 februari) werd hij vrijgelaten. Diezelfde avond werd hij geïnterviewd op de Egyptische zender Dream TV. ZIjn interviewer: een vrouw die tijdens de protesten ontslag heeft genomen bij de StaatsTV, omdat ze niets over de opstand mocht rapporteren.

Waed vertelt in dat interview over zijn dromen, zijn angsten en zijn redenen voor protest. Als de interviewster hem beelden laat zien van de mensen die deafgelopen dagen zijn doodgeschoten, stapt Wael huilend uit beeld.

Het is een buitengewoon aangrijped interview. De originele versie – uiteraard in het Arabisch – staat hier (deel 1, 15 minuten; deel 2, bijna 3 minuten). Vooral het tweede deel is hartverscheurend. The Guardian en Al Jazeera live blog hebben vertalingen gepubliceerd. Daaruit citeer ik:

Update: inmidels zijn er vertaalde versies van het interview: deel 1, deel 2 en deel 3.


I am not a hero. I was only used the keyboard, the real heroes are the ones on the ground. Those I can’t name. This is the season where people use the word traitor against each other. I wasn’t abused, I was jailed, kidnapped. I met some really intellectual people in jail, they actually thought that we were traitors, working for others. “If I was a traitor I would have stayed by the swimming pool in my house in the UAE.

‘What are called the ‘Facebook youth’ went out in their tens of thousands on January 25th, talk to them. This is the era where people who have good intentions are considered traitors. [..]

I am proud of what I did. This is not the time to settle scores. Although I have people I want to settle scores with myself. This is not the time to split the pie and enforce ideologies. The secret to the success of the facebook page was use of surveys.

I met with the Minister of Interior today. He was sat like any other citizen. He spoke to me like an equal. I respected that. The youth on the streets made Dr Hossam Badrawi [General Secretary of NDP] drive me to my house today. They transfered me to state security, it’s a kidnapping. On Thursday night, at 1am I was with a friend, a colleague from work. I was taking a taxi, suddenly four people surrounded the car, I yelled “Help me, Help me” I was blindfolded then taken away. I will say this as it is: nothing justifies kidnapping, you can arrest me by the law, I am not a drug dealer or terrorist.

Inside I met people who loved Egypt [State Security people] but their methods & mine are not the same. I pay these guys salaries from my taxes, I have the right to ask the ministers where my money is going, this is our country. I believe that if things get better those (good state security people he met) will serve Egypt well. Don’t stand in our way, we are going to serve Egypt. I saw a film director get slapped, they told him ‘You will die here.’ Why? [..]

I was the admin of the page but others paid for it. We are dreamers [says it in English]. There was no Muslim Brotherhood presence in organising these protests, it was all spontaneous, voluntary. Even when the Muslim Brotherhood decided to take part it was their choice to do so. This belongs to Egyptian youth.

Please everyone, enough rumours. Enough.

I told the Interior Minister – I was upset – I told him I will go in the car with Hossam Badrawi but without an NDP logo. I told them we don’t want any NDP logo on the streets. I cried when I heard that there are people who died, officers and protesters, this is my country. [..]

I can’t claim I know what happened when I was inside. I didn’t know anything until one day before I left. The interrogators wanted to know if outsiders were involved. I convinced them this was a purely Egyptian movement. The treatment was very good, they knew I was a good Egyptian. I was blindfolded for 12 days, I didn’t see their faces. They wanted details, information. ‘Are the people who planned this outsiders?’ We didn’t do anything wrong, this was an appeal.

Toespraak

[Mijn toespraak vanmiddag bij de manifestatie op de Dam voor Egypte. Op de foto: Tahrir Square, 4 februari: christenen die moslims beschermen tijdens hun middaggebed.]

Dit is geen islamitische revolutie. Ja, de Muslim Brotherhood doet ook mee, maar niet georganiseerd. Ze zijn er gewoon als individu, net als honderdduizenden andere Egyptenaren die hun buik vol hebben van dertig jaar dictatorschap en van dertig jaar leven onder de noodtoestand: zonder persvrijheid, zonder vrije verkiezingen, zonder vrijheid van demonstratie en zonder vrije communicatie.

Dit is geen islamitische revolutie. Ik kijk al zeven dagen onafgebroken naar Al Jazeera, en nog geen enkele keer heb ik iemand Allahuh akhbar horen roepen. Wel zie ik christenen die een kring vormen rond moslims om hen tijdens hun gebed te beschermen, net als eerder moslims de Koptische kerken in Egypte beschermden nadat er een door een aanslag was getroffen. Gisteren liepen op Tahrir twee religieuze hoogwaardigheidsbekleders rond, een moslim en een katholiek: hand in hand, beiden in vol ornaat. En ze zeiden dat er meer was dat hen onderling bond dan hen scheidde.

Dit is geen instant opstand, ontstaan in het kielzog van Tunesië. In Egypte broeit het al jaren: de 6 aprilbeweging uit 2008 is daarvan een voorbeeld. Alleen heeft niemand eerder het cordon van angst dat een dictatuur over haar onderdanen legt, lang genoeg weten te doorbreken. Dat is wat Tunesië heeft gedaan: moed geven, hoop bieden.

Dit is geen Facebook- of Twitterrevolutie. Moderne media zijn weliswaar een uitstekend medium om het nieuws naar buiten te brengen, maar Egyptische jongeren zijn al jarenlang aan het bloggen over wat ze doen, wat zij vinden en wat hen daardoor is overkomen: arrestatie, intimidatie en mishandeling. Dit is een opstand van mensen die eindelijk de middelen, de moed en de massa hebben gevonden om te zeggen: dit niet. Kefaya. Erhal!

Wat het wel is, is dit: een opstand van mensen die nu eindelijk gehoord willen worden. Een opstand van mensen die consequent vreedzaam willen blijven, ook al werden ze geconfronteerd met de harafeesh – huurlingen van het regime die met kamelen, paarden, messen en molotovcocktails de aanval openden.

Dit is een opstand van mensen die uitsluitend democratische eisen stellen: weg met de dictator, weg met de angst. Geen marteling meer, geen staat van beleg meer. We willen persvrijheid, we willen een echte grondwet, we willen vrije verkiezingen en een politie die niet corrupt is. We willen werk, we willen een vrij leven, en we willen kunnen zeggen wat we willen.

Het is ook een opstand die onze westerse stereotypen verscheurt. Egypte is geen ‘achterlijk’ land, geen land vol analfabeten, geen land dat achter de mullahs wil aanhobbelen. Egypte is een land dat vrijheid boven religie stelt, een natie wier burgers met gevaar voor eigen leven streven naar een volkomen vreedzame revolutie.

Dit is helaas ook een opstand die Amerika in haar hemd heeft gezet. Amerika zegt de democratie te willen exporteren, maar blijkt daarin plotseling akelig selectief te zijn. Revoltes in landen met regimes die haar niet bevallen, werden gretig ondersteund (denk aan de groene revolutie van 2009 in Iran), maar nu het om een Amerikaanse bondgenoot ging, drong Amerika aan op ‘stabiliteit’. Natuurlijk geeft een land dat zich van haar regime wil bevrijden, haar stabiliteit op – dat is de crux van een revolutie. Mubarak gaat immers uit zichzelf niet weg, dat bewijst hij ook nu. Het is zijn eindeloze aanblijven, zijn zucht naar behoud van de macht die de chaos veroorzaakt – zijn harafeesh, zijn jacht op journalisten, zijn blokkades van banken en benzinestations, zijn verzet om zijn volk ruimte te geven en hun rechten te honoreren.

Nee, er is geen structuur voor wat er hierna moet komen. Hoe kan dat ook? Dat is immers waar elke dictator uit alle macht voor zorgt: dat niemand anders draagvlak krijgt, dat niemand anders zich kan organiseren, dat er geen enkel alternatief voorhanden lijkt. Een dictator wil alle beschikbare ruimte innemen en plooit alles – werkelijk alles – naar zijn heerschappij. Dat er geen helder alternatief is, is nu juist het gevolg van Mubaraks regime. Verlangen dat de oppositie een kant en klare oplossing weet te bieden, is eisen dat zij in een week tijd herstellen wat hen dertig jaar lang met geweld uit handen is geslagen.

Intussen verbaas ik me erover hoe vasthoudend en ontroerend die eindelijk losgebarsten vrijheidsdrang is. Mensen die grappen maken, die poëtisch politiek zijn. Mensen die een plein waarop dag in, dag uit honderdduizenden mensen demonstreren, weten te organiseren en schoon te houden. Die elkaar voeden, steunen en verzorgen. Die aanvallers insluiten en niet keihard terugmeppen. Die musea en bibliotheken beschermen.

El Masr – jullie verdienen alles wat je nastreeft. Dat hebben jullie ten overstaan van de hele wereld prachtig en overtuigend bewezen.

El Masr – ya habibi.

Demo dam

Vandaag, zaterdag 5 februari, van 16:00 tot 17:00, is er op de Dam in Amsterdam een demonstratie voor Egypte. De organisatie is in handen van de Nederlandse tak van de Egyptische 6 Aprilbeweging en de SP. De 6 aprilbeweging, begonen in 2008, pleit voor beëindiging van de jarenlange noodtoestand in Egypte; voor persvrijheid; voor onafhankelijke rechters, voor vrije verkiezingen, met buitenlandse waarnemers en voor een nieuwe grondwet. Mohamed El Baradei is een van de meest vooraanstaande leden van de 6 Aprilbeweging.

Kom ook! Want hoewel ik niet geloof dat het in the grand scheme of things ook maar ene zak uitmaakt of wij daar nu staat of niet, is het voor het moraal van de demonstranten in Egypte buitengewoon goed om te weten dat overal ter wereld mensen hun moed prijzen en hun doelen ondersteunen – dat we met hen meeleven, al is het van ver.

Vandaar ook dat het me een eer is dat ik straks tijdens die manifestatie mag spreken.

Departure day?

Mubaraks huurlingen zijn gisteren doorgegaan met aanvallen op de demonstranten; er zijn doden, en honderden gewonden. Het leger duwde de huurlingen soms wat weg maar heeft nog steeds niet echt ingegrepen. Tahrir Square is desondanks nog steeds in handen van de democraten. Zij hebben vandaag tot D-Day benoemd: The day of departure, de dag van Mubaraks vertrek. Tahrir Square loopt opnieuw vol.

Gisteren zijn minstens 24 buitenlandse journalisten in Egypte aangehouden (en daarna meestal weer vrijgelaten, na veel gedreig en inbeslagname van hun apparatuur). En minstens 21 andere journalisten zijn door Mubaraks huurlingen aangevallen en gewond geraakt, waarvan sommigen ernstig. Veel journalisten zijn inmiddels het land uitgezet. (Update: een Egyptische journalist is inmiddels overleden, een Zweede journalist ligt nog in het ziekenhuis.)

Amerika’s taalgebruik wordt stelliger. The New York Times meldde vannacht dat de VS onderhandelt over Mubaraks vertrek, en dan Omar Suleiman als vervanger ziet. Suleiman? De man die duizenden Egyptenaren heeft laten martelen? De man die aan het hoofd van het rendition programma stond? (Rendition: de VS die gevangenen naar het buitenland overbracht om ze daar te martelen, in de hoop bekentenissen los te peuteren. De VS deed dat ‘s buitenlands om zodoende hun eigen wetgeving te kunnen ontduiken.) Lees hier, hier, en hier.

Kleine woordenlijst

Hieronder een paar Arabische woorden die nu vaak voorkomen in interviews, stukjes en tweets. Ben je op andere relevante woorden gestoten? Post ze hieronder!

baatel – invalid, void (zonder steun)
baltigiyya – knokploegen
bileidy / bilaady – mijn land, mijn vaderland
erhal / irhal – ga weg, vertrek
harafeesh – huurlingen, thugs
el Masr / al Misr- Egypte
harriya – vrijheid
kifaya / kefaya – genoeg
shabab – jongeren
tahrir – bevrijding
yasqut – weg met

Misr horreya, Hosni barra! – “Egypt is free, Hosni is out!

Instant opstand?

Er zijn nogal wat mensen hier die denken dat de opstand in Egypte het gevolg is van die in Tunesië. Maar het rommelt al jaren in Egypte. Wat er nu gebeurt komt niet door Tunesië, hooguit gaven de gebeurtenisssen daar ineens hoop dat een revolutie eindelijk succes kon hebben.

Uit een artikel van Hassnae Bouazza in Vrij Nederland, 2 februari 2011:


Ze weten al jaren wat ze ontberen en hoe het ook anders zou kunnen. De Arabische wereld is namelijk al veel langer in verandering, voor een groot deel dankzij de satellietzenders. U kent ze wel, de zenders die ontvangen worden in al die huishoudens met die foeilelijke schotels die ons straatbeeld zo aantasten. [..]

Mensen die uit eigen land verbannen waren, konden elders terecht en van daaruit hun kritiek voortzetten. Al Jazeera sloeg hard in. Die wereld werd opeens veel groter. De ogen van mensen gingen open. Ze zagen hoe het ook kon. Wat er nog meer mogelijk was. Hoe mondiger ze werden, hoe harder de overheid het propaganda-gaspedaal intrapte. [..]

Mubarak blijft het rekken, en dus zie je op de Egyptische staatstelevisie steeds hetzelfde shot van een rustig Caïro vergezeld van steunbetuigingen van prominenten of van de nieuw aangetreden regering, terwijl de andere zenders de betogingen en de gewonden tonen. Mensen kunnen braaf naar de staatstelevisie blijven kijken, zappen naar een andere zender (Al Jazeera en Al Arabiya zijn niet de enige die er verslag van doen), of gewoon uit het raam kijken.

Vorig jaar juni werd Khaled Said op klaarlichte dag doodgeschopt door agenten die hij had gefilmd terwijl ze de opbrengst van een drugsvangst verdeelden. Sindsdien is het onrustig in Egypte, met wekelijkse demonstraties tegen het regime. Toen al is Mohammed el-Baradei erbij betrokken geraakt en kwam hij in zicht als alternatief voor Mubarak. In 2004 verenigden intellectuelen zich in Kifayah (Genoeg), een organisatie die strijdt tegen de eindeloze hegemonie van Mubarak. Deze revolutie heeft dus genoeg tijd gehad om te gisten. In alle landen waar het nu borrelt. Televisie en internet hebben daarbij een belangrijke rol gespeeld om mensen te informeren en mobiliseren. En ze zijn een ideale uitlaatklep. [..]

Sinds 6 april 2008 is er een campagne gaande voor politieke hervorming. El Baradei organiseerde toen een petitie met punten als vrije verkiezingen, vrije pers, grondwetsherziening, etc. De Muslim Brotherhood – ja, dezelfde groep waarvan we hier in het westen denken dat ze fundi’s zijn – hebben tienduizenden handtekeningen voor die petitie binengehaald.

Wat we sinds gisteren zien – pro-Mubarak facties die de demonstranten aanvallen – is ook een oud fenomeen. Bij verkiezingen en demonstraties worden mensen ingehuurd om democraten aan te vallen. Ze krijgen daarvoor 50 tot 100 LE per dag. Ook zitten er onder de zg. ‘thugs’ veel politie-agenten. (Ook gisteren zijn er veel politiebadges gevonden bij de opgepakte thugs.) Met andere woorden: het regime organiseert aanvallen op haar eigen volk. Voor een uitleg van deze ‘harafeesh’, zie dit artikel in The Economist.

The Daily Show, NL

Vanavond ben ik te gast bij The Daily Show, Nederlandse Editie. De uitzending is om 22:30 op ComedyCentral. Het onderwerp: privacy.

Driedubbel leuk: ik ben dol op de Amerikaanse Daily Show, ik vind het dapper dat Jan Jaap van der Wal het aandurft een Nederlandse versie ervan te maken, en ik ben de allereerste gast ever van het programma :)

De uitzending is inmiddels online gezet.

Stabiliteit

Het is tragisch hoe bang, benepen en bot het westen reageert op de ontwikkelingen in Egypte. Altijd pleiten Europa en Amerika voor meer democratie in de Arabische regio; een argument dat in 2003 zelfs gebruikt werd om de inval in Irak te legitimeren. En nu honderdduizenden Egyptenaren al een week lang openlijk het vertrek van Mubarak eisen en de spanningen in het land met de dag oplopen, geven we niet thuis.

‘Stabiliteit in Egypte is belangrijk,’ zalfde Obama vrijdagnacht, kort nadat Mubarak zijn poppenkastregering had ontslagen en deed of daarmee de kous af was. Pas gistermiddag, lang nadat duidelijk was dat de grond onder Mubaraks voeten in drijfzand was veranderd, begon een van Obama’s woordvoerders voorzichtig aan te dringen op hervormingen. Die moesten dan wél ‘ordentelijk’ zijn, voegde hij daar waarschuwend aan toe. Alsof er ‘onordentelijkheden’ van de zijde van de demonstranten waren te duchten: die gedroegen zich voorbeeldig.

Stabiliteit was ook waarop Mubarak zich beriep in zijn toespraak vrijdagavond. Zijn speech was surrealistisch. Mubarak klopte zichzelf op de borst voor zijn oneindige goedheid: dat het volk nu haar mening kon geven, was aan hem te danken, hij had het land zulke vrijheden gegund. (Diezelfde dag had-ie internet en mobiele netwerken goeddeels platgelegd.) De demonstranten mochten daarom best hun mening geven, maar wanneer ze het te bont maakten, dwongen ze hem tot ingrijpen. Want de veiligheid van zijn volk ging hem boven alles. (De politie had al meermalen het vuur op demonstranten geopend; later die avond liet Mubarak duizenden gevangenen los en stuurde hij – naar oude traditie – honderden ingehuurde provocateurs de grote steden in.)

Door zo kort na Mubaraks toespraak diens retoriek van stabiliteit over te nemen, ondermijnde Obama de positie van de demonstranten: hij sprak in het straatje van Mubarak. Bovendien had Mubarak zojuist zelf een soepele machtsoverdracht geblokkeerd. Zijn vertrek kon daarna alleen nog met onrust en protest worden afgedwongen: met instabiliteit. Obama bepleitte derhalve de status quo. Heel stabiel, ja. Maar wel stabiliteit die over de ruggen van de Egyptenaren heen wordt gekocht.

Democratie is een mooi exportproduct, maar kennelijk willen we het vooral ingevoerd zien in landen waarvan het regime ons niet bevalt. De groene revolutie in Iran steunden we gretig. Maar opstand in Egypte? Uhm, mja, nou, liever niet. Egypte kan beter ‘stabiel’ blijven.

Ook de uitentreuren herhaalde vrees dat we onze goede banden met Egypte kunnen kwijtraken en straks de Muslim Brotherhood er wellicht aan de macht komt, klinkt me vals in de oren. Hoe langer het westen aarzelt de revolte te steunen, hoe meer de Egyptenaren zich door ons in de steek gelaten voelen – door hetzelfde westen dat zegt overal de democratie te willen bevorderen. Elk uur dat we ons afzijdig houden en Mubarak niet openlijk afvallen, plegen we verraad aan de democratische krachten in Egypte. Als het nieuwe Egypte straks argwaan koestert jegens het westen, dan hebben we dat zelf verdiend.

Wie de Muslim Brotherhood vreest, had El Baradei moeten laten weten: ‘Zodra jij naar voren stapt laten wij Mubarak vallen.’ Nu kondigde El Baradei zijn bereidheid pas laat aan, mogelijk te laat, wachtend op steun die uitbleef.

Wie de Muslim Broterhood vreest, kijkt bovendien slecht. Dit is geen religieuze revolutie. Dit is verzet van mensen die werk, zeggenschap en vrijheid willen. Van jongeren die, al zijn ze grootgebracht in een dictatuur, geïnfecteerd zijn geraakt door dezelfde democratische waarden die wij nu verzaken.

Een miljoen mensen

Het is hier rond vijf uur ‘s nachts. Over een paar uur – negen uur Egyptische tijd, da’s tien uur hier – begint vanaf Tahrir Square de grote mars van de opstand. Hij is de ‘Million Men March’ gedoopt, wat lekker allitereert maar niettemin doodzonde is, want die benaming doet onrecht aan alle vrouwen daar die even hard protesteren als de mannen.

De mars gaat naar het presidentiële paleis, ten noorden van Tahrir Square. Mubarak probeert de mars uit alle macht te voorkomen: het mobiele netwerk is uit de lucht, evenals internet; de weg naar het paleis is versperd met tanks; er rijdt geen enkele trein meer naar Cairo. Maar zoals iemand opmerkte: Mubarak vergeet dat er alleen al in Cairo 22 miljoen mensen wonen. Dat miljoen mensen is er straks, daar is geen twijfel over mogelijk. Het leger heeft aangekondigd niet in te grijpen en de demonstranten met rust te zullen laten. Maar de politie is minder democratisch gezind, evenals Mubaraks Revolutionaire Garde.

Mubarak is inmiddels zo in het nauw gebracht dat hij (na dertig jaar) een vice-president heeft benoemd: Omar Suleiman. Die kondigde maandag aan dat hij binnenkort een ‘open’ gesprek met de oppositie wilde voeren. Oh en al die klachten over fraude bij de vorige verkiezingen? Daar zouden ze ook nog eens naar kijken. Heus. Erewoord!

Far too little, far too late. Egypte wil Mubarak hartgrondig kwijt. Egypte wil vrije verkiezingen en een nieuwe grondwet. Egypte wil burgerrechten, vrijheid van meningsuiting en een vrije pers. Egypte wil geen corrupte politie meer, geen kabinetten die bestaan uit zichzelf verrijkende zakenlui.

Mubarak is allang gevallen al doet hij van niet. De enige twee resterende vragen zijn: hoeveel bloed moet er vergoten worden voor hij vertrekt, en: wanneer gaat het westen eindelijk de oppositie openlijk steunen? Maar wat het westen en haar steun betreft, vrees ik dat dit inmiddels geldt: Far too little, and far too late.

El Masr: mijn hart is bij je. Straks, over drie uur. Straks, over drie weken, over drie maanden, over drie jaar. Houd moed. Wees dapper. En heb geluk.