Author: Spaink

beheerder / moderator

Net Communities

[Keynote lecture for Doors of Perception, Amsterdam, November 1995. Please bear in mind that this was, indeed, 1995.]

I WAS INVITED TO discuss Internet, and more specifically: whether there is such a thing as net-comminities, and, if so, whether they are in any way comparable to communities as we know them in daily life. But I’d like to make a preliminary remark. When discussing Internet, it seems as if everybody focusses on the World Wide Web. On homepages. Or, to be more precise, on the form of homepages. Homepages are hardly ever discussed on their merits as to contents, nor are they presented as the best tool for information retrieval, which indeed they can be; instead, homepages are hailed and applauded for their blitzy graphics, their fancy Netscape 2.0 backgrounds, their interlaced gifs, their dazzling lay-outs and what have you.

And I just fail to see why. Homepages are the least interesting part of Internet: they are static, highly un-interactive, and no matter how intricate their design, they become boring rather quickly. As an experienced Dutch Internet journalist once put it, the largest part of the Web is just another slide show, a collection of display windows that the owners would like you to marvel at, mouth agape, saying ‘Oooh…!, Aaahhh…!’ and ‘Isn’t it great what they can do now?’, while all you can do is watch passively and click a button in order to make the next slide appear on your screen. The Web is rapidly evolving in just another exercise in zapping.

I must admit, I have a homepage too. In fact, next month I will even be put on trial because of it, as Scientology took an instant dislike to it. It is the first time in Holland that somebody is sued for the contents of their homepage, so in a strange way I feel obliged to defend my little nook on the net. But the plain truth is I don’t care much for homepages. Some of them are very useful – it’s where I get my information on other ligitations from CoS from, and where I read about all those lawsuits, affidavits, memorando opinio, verdicts and court transcripts – and presently I would be at a loss without them. But I don’t really care for them. I need them, I use them, but I don’t love ’em.

Usenet is where the action – and the interaction – is. No fancy nothings – just plain text. The liveliest medium, as I will try to show you. Here goes.

*

INTERNET, COMPUTERS AND modern technology somehow revive an old dream: cleanliness. The ablity to be pure, to be mind only, to forget about bodies and other physical entities and discard them as irrelevant.

‘Travelling has become obsolete’ is a popular slogan. Distance has lost its meaning. Tokyo, Milwaukee, the Mona Lisa in the Louvre and the coffee pot in the Trojan Room are closer within reach than the newspaper in your snail mailbox. The world is just a click away. A journey around the earth will now take a mere 80 seconds.

‘On Internet, nobody knows you’re a dog’ is another slogan. Appearances do not matter, this is a truly democratic medium: the only merit is in the value of one’s words. Whether one is ugly or beautiful, male or female, black or white, old or young is of no importance. All that matters is one’s words. You can be anybody, anything you wish, just by saying you are. At last you can be free from your body and maybe even be free from your personality. You can reinvent yourself.

Bodies do not matter on Internet. That’s what they say, anyway. Let’s see.

*

I SUBSCRIBED TO a Dutch newsgroup a few weeks after I got an Internet account in November 1994. The group, nl.misc, or *.misc as the regulars like to call it, is a rather busy one; there are about 300 messages each day and about a hundred people who post regularly; some post three messages a week, others twenty each day. Discussions range from current IRL news to chatter and gossip, and include debates about sex and editors, health or lack of it, the existence of god, fascism, immigration policy, music, work, cats and, of course, discussions about the weather (my first posting was a complaint because it was snowing outside; it meant I couldn’t go out, because my wheelchair becomes uncontrollable). Many people have come to know each other through this newsgroup.

For instance, it is common knowledge on *.misc that Christian studies music, writes sonatas and tends to fall hopelessly in love with contraltos; that Gerard is in the hands of a cult called ZetaTalk and believes himself to be Nancy’s messenger; that Johan does not like foreigners and is engaged to Mirjam, with whom he practices ballroom dancing; and that Pien has recently bought a piano, partly to remedy her broken heart. And everybody is chatting away about everything. Theads get entangled in no time whatsoever, because every subject is a free for all and the same subjects reappear time and again. There is also a homepage listing the regulars of *.misc, which contains little stories about all these people.

In a way, *.misc is the Internet-version of the cafe just around the corner, where you drop by after work or during your lunchbreak to see some familiar faces, to relax, to read a newspaper and hear some stories. But then: most of these people have never met. They only know each others’ text. And text is, as we all know, rather flexible.

So, according to this claim that bodies do not matter and personalities are flexible on the net, it would follow that one can pretend, one can tease, one can personify, one can mystify, one can change and one can impersonate on Usenet. All these regulars on *.misc can be whoever they want to be and create or recreate their own image. And being text, and thus being clean and pure and bodiless, there are no real, valid and lasting ties or obligations.

This, ladies and gentlemen, is sheer nonsense. There are several very interesting phenomena which I’ve witnessed – or engaged myself in – on this newsgroup that prove otherwise. Think of these observations as a preliminary investigation into net-anthropology.

*

FIRST OF ALL: it is indeed a group, a small net community. And a rather tight one, too. People worry about each other. When Izak hadn’t posted for a week, the regulars noticed and he got lots of e-mail inquiring about his well-being. When Christian got back from his holiday in Indonesia, many of the regulars were relieved to have him back and wanted to hear – read, I should say – his stories; when did not elaborate enough, he was rebuked. And of course he was quickly briefed on what had happened during his break from *.misc. It has by now become a habit to announce a temporary leave from *.misc, so as to not have the others worried.

It is just text that we miss? Or people?

Secondly, there is Truus. She started posting about two years ago when the Dutch journalist I mentioned earlier started writing about Internet on Internet; that is, he posted the articles he’d written about Internet and Usenet for the newspaper he works for, on *.misc. Of course everybody jumped on him, flaming him for technical errors and questioning his authority – who was he to write about them in their forum? Truus came to his rescue and defended him. Ever since, whenever journalism or the press is mentioned on *.misc, Truus posts praising this journalist. She also makes derogatory remarks about nerds and is quick to point out that a discussion is diverging into sex and editors yet again. She only posts one-liners, such as ‘Mr. van Jole is a very good journalist’, or: ‘Nonsense’, or: ‘Sex again’. Some readers love her, others hate her with a vengeance.

The funny thing is: Truus does not exist as a person in real life. Truus is an e-mail account, somebody’s pseudonym, an alias, a virtual entity, and therefore as bodiless as can be. She might be one of the regulars posting under this alias, or she might even be a group of people using the same login name.Yet she does have a recognizable face: her texts. And what is most interesting: while other regulars can from time to time adopt her style and while it has become a kind of in-crowd game to impersonate or parody Truus, she cannot change. She is fixed. If her subjects or her style were to change, the regulars would immediately doubt the authenticity of those postings. For instance, when some very rude one-liners signed Truus were posted a couple of weeks ago, many people almost instantly assumed that those postings must have been forgeries, as indeed they turned out to be.

Truus is what novelists refer to as a flat character. She is text and she is, in the most literal sense imaginable, a fixed style. She is thus doomed to be this one-line poster who is at war with one half of the newsgroup and the jester who is doted upon by the other half. She cannot evolve. She can only discontinue, remove or cancel herself – all synonyms for virtual suicide.

Thirdly, there is this immense hunger for more than just text to go by. The regulars long for things such as physical descriptions of each other, they invent body language to communicate affinities and sympathies with, they want to know about everybodys personal circumstances and search for ways to express a sense of friendship. What is slowly transpiring on *.misc, is a very specific way of engaging in make-believe: introducing real life on screen.

For instance, when Patricia – who’s known to be very sociable on *.misc – spots a newcomer in the group, she usually welcomes them. She would write something like: ‘Ah, we’ve not yet met. Do come in, sit down and make yourself comfortable. Would you like some coffee? Yes it’s crowded here, I know, but you’ll get used to it. Would you like a little refreshment? Here’s some cake. Icu had no time to eat it, his presence was urgently requested in a different newsgroup. I bet something fishy is going on there. But don’t worry, he’ll be back. I’ll introduce you later,’ etc. etc. Patricia is indeed the perfect hostess; but what is striking is that she in fact writes as if *.misc were a tangible cafe – or even a house, her house – with chairs inside and people to touch and glasses and plates and cups to pass on and people to shake hands with and faces to smile at.

While Patricia has cultivated this attittude to almost unattainable heights, many people engage in similar behaviour. People ask other posters to move closer, because they want to whisper something that the others mustn’t hear; people blush, giggle, yell, shuffle their feet out of shyness; people embrace each other, punch somebody in the eye or ask permission to sit on each others lap. All on screen. All in text. It’s not real life, of course. But it is not make-believe either. It’s a virtual copy of life.

Fourthly, this virtual copy of real life is effectuated from time to time. Not usually, but it does happen.

This summer for instance, I suddenly became severely ill. I had to be taken to the hospital overnight. A very good friend of mine, who’s also a regular in *.misc, posted a message on my behalf explaining my absence. During the weekends, when I was on temporary leave from the hospital, I posted updates (see here and here), explaining what was wrong with me and how I felt and how scared I was (I have multiple sclerosis, but that was not what was ailing me; it turned out I had had a brain haemorrhage).

Of course I got lots of wishing-wells e-mail from readers and posters of *.misc, all in all more than two hundred messages. But what’s more: I received over fourty postcards through snail-mail and three *.misc members that I had never met before, came to visit me in hospital. Somebody send me a book; somebody else sent me flowers. When I was finally discharged from hospital, an envoy from *.misc who had been collecting money from the regulars through bank transfers, came by to present me with a huge bouquet, courtesy of *.misc.

Quite frankly, I was very surprised, and truly moved, to receive all these expressions of sympathy. And although I knew that ties on *.misc run deeper than one would expect, I was truly amazed at this abundant and tangible proof that virtual sympathy does indeed equate real-life sympathy.

And so, because I wanted to communicate both my personal gratitude and this sociological observation, I posted a joking message on *.misc in which I stated that:

  • I had not been ill at all and
  • I had never been me anyway, because I was just
  • a researcher posing as a poster, in order to perform a participating investigation into the value and effects of on-line communication and ditto affections, and that
  • I could now congratulate *.misc for having proven that on-line communication was indeed as good as the real thing, but that
  • naturally, more research into such matters was called for.

The reactions to this message were, of course, utterly confused. Some people got the joke. Some people simply did not understand it and discarded the message in puzzlement. Others were furious and thought they had been taken for a ride, albeit a complicated one, and felt that their emotions had been played with – they had really been sorry for me, they had shared my fears and my grief and had felt for me – and now it turned out that all these feelings had been based on nothing? On fiction? On text?

I had to apologize profoundly, explaining that I had been me all along and not some researcher, but that I felt that their earlier reaction – the mail, the flowers – had indeed proven something: that text is enough to give rise to empathy.

The funny thing is, we had all made a grave mistake. I, because on *.misc people have to believe each other on… well, not at face-value, but at text-value. And they do. Which is why we cannot change and cannot de-mask. What is written there, is the truth. What you say about yourself is true because you say it. You write, therefore you are. The only thing you have to bear in mind is consistency. There are no outer criteria your fellow-readers can refer to. And thus, text is a very serious business on Usenet, flippant as it may be. It is you.

And others had made the serious mistake of forgetting that the same problem usually applies to real life. Why do you all out there in this hall believe that my name is Karin Spaink? Because somebody told you. Somebody you trust: a friend, or somebody who did meet me before, or because both the host of this afternoon and the program say that I am her. Why do you believe I have multiple sclerosis? Only because I said so, and because there’s nobody with some kind of higher authority who jumps up and says that I am lying.

Of course it’s possible to whip up a whimsical description of yourself and of your life, both on and off the net; but you must never forget what you made the others believe you look like and what you told them about yourself and what they are able to find out on their own. One has to maintain a coherent story. If Pien were suddenly to say that she’s a middle-aged man, nobody would believe her; and if it transpired that she does not have a piano, everybody would feel cheated. Just as you would feel cheated if you would find out that the Church of Scientology was not suing me. (But believe me, they are. Check out the newspapers. Or walk over to the bar: I am on television right now. I think. The journalist who interviewed me told me I would be, anyway. I have no way of knowing that they’ve told me the truth. I’m not sure until I’ve seen the tape.)

And sixth, wanting to know whether their affinities and antipathies would hold and stretch into real life and prove to be really real – and of course to satisfy the curiosities of the regulars, who all want to know the faces behind these texts and names – it has at one time been decided that *.misc should meet every once in a while. And so, there are regular ‘Samenscholingen’ (‘Gatherings’) where everybody debates exactly the same issues as they do on the net, where people are aghast that ‘jeez I can’t believe that you are really so&so’ and talk about why they had expected somebody to look a certain way, and where of course everybody once again tries to find out who Truus is and whether she might be among those present.

*

FINALLY, I’D like to tell you about an instant net community that came into being in the course of just these last two months. An instant community that is not primarily social, as *.misc is, but political. But first I need to tell you about Scientology.

The Church of Scientology (CoS) sells its followers expensive courses which, if students study them carefully, are supposed to set them free (‘clear’ them). One of their members, Steven Fishman, was jailed because he committed several crimes in order to get the money to pay for these courses. Scientology urged him to get the money any which way he could, he stated.

During his years in prison, he renounced the cult. In an interview in Time magazine, he explained about the criminal behaviour of the cult and how they coerce their members. Scientology thereupon sued him for slander. In that trial, Fishman showed parts of Scientology’s secret materials to prove what he’d said in Time. These higher materials of the cult – the so-called ‘OT-levels’ – were accepted as evidence and thereby became public material: anybody could go to the court library and read them. CoS, fearing that its sacred secrets would be revealed, had some of their people going to the library every day to take out these documents to prevent other people (read: non-Scientologists) to read them. Nevertheless, the Fishman Affidavit got copied (it was also available through the clerk of the court, for a mere $36,50) and has been travelling on Internet ever since.

The funny thing is, when you read the document, you’ll just see a bunch of gibberish. Apart from the instructions of how to treat non-Scientologists – almost every means is allowed to silence them; lying is common sense; cheating is part and parcel – there’s just this silly and badly written science-fiction tale about Xenu, head of the Galactic Universe who nuked earth 75 million years ago and who through his body thetans even now controls all of us people, except (of course) the few Scientologist who managed to clear themselves. Well, L. Ron Hubbard was indeed an sf-writer.

Scientology does not want their followers to know whats in store for them: they forbid everybody to read this material until they’ve done lots of courses, stating that it would kill those who are not yet ready for it; but more probably because people may stop believing Scientology once theyve read this lousy sf stuff. And of course Scientlogy asks their followers massive amounts of money for the privilege of studying these OT-levels.

But the Fishman Affidavit got out on the net. Ever since, CoS has been hunting it, all the while screaming hell about copyright infringements. They’ve forged cancel messages, they’ve tried to remove the newsgroup where critics and former members discuss the cult; they’ve raided anon.penet.fi, an anonymous remailer, in order to get the name of one of their critics; they’ve raided FactNet, an on-line archive on the cults activities; they’ve raided Erlich and Lerma, members of FactNet who posted the Fishman Affidavit on alt.religion.scientology and have seized their computers.

Scientology does not argue with people who do not agree with them. They prefer to harass, start crazy lawsuits, have people followed by private detectives, and generally intimidate them. They do not sue in order to win; they sue in order to intimidate and harass and to ruin their critics.Their motto is: ‘Never defend, always attack and they stick to it.’

Some people in Holland had at one time or another heard about this. Most of them weren’t very interested: just another crazy US cult US. So, what else is new?

Now, XS4ALL is Hollands first public Internet provider. Due to their past activities (they were parented by the now dead but famous Hack-Tic) and due to their present activities (they put up a free local provider for Amsterdam, the Digital City or DDS; they provide good and rather cheap access; they are usually the first provider to experiment, propagate or evaluate new developments, both technical, social and legal), they are held in very high esteem.

It was this provider that Scientology raided on september 5; the Fishman Affidavit was on an XS4ALL user’s homepage. CoS seized the XS4ALL computers and threatened to sue XS4ALL if they did not remove this homepage. XS4ALL refused to do so, stating that the content of peoples homepage is of no concern to them and that they are not responsible for what their clients put there. FonsS voluntarily (well, what would you do if you knew CoS was after you?) removed the Fishman Affidavit. That was the end of it, it would seem.

But it wasn’t. Many Internet users in The Netherlands were shocked to learn that some cult wanted to interfere with XS4ALL and with users’ rights to publish public material. The indignation was quite immense. Newspapers covered the issue extensively, there were some items on television and many Dutch Usenet-newsgroups debated the issue. Most people were truly outraged.

And suddenly, Fishman homepages started appearing – one after another. An e-mail letter was circulated, asking people to review what was going on and to consider putting up a Fishman homepage as well. More or less renowned people became involved: first myself, later on a member of Parliament, then a laureate writer, a network, a magazine. Homepage after homepage. Fully knowing that CoS would at some time have to sue, more and more people joined.

As of today, there are one hundred and three Fishman Affidavit homepages in the world. One is in the UK, one in the US, one is in Germany; and there are exactly one hundred homepages in The Netherlands. There is a daily bulletin which all Dutch participants receive. There are t-shirts. There are people compiling Dutch versions of FactNet. There is now more information available in The Netherlands about the cult than there ever was – and none of it very positive, I must say. FactNet, Lerma, Erlich, Klemesrud, Fishman – people and organisations who are or have been sued by Scientology because of this Affidavit in the past two years – are eagerly waiting to see what’s happening here, for a positive verdict for us here would have bearings on their cases in the US. There is by now a massive correspondence between some of the regulars of alt.religion.scientology and people involved in this Dutch Net protest, as all critics of Scientology would like us to win. Some of the regulars of *.misc are preparing a defend fund for those who are being sued by the cult.

Two days ago Scientology filed charges against four Internet providers – XS4ALL, DDS, Cistron and Dataweb – and me. Scientology still believes they are fighting single persons and single institutions. We, on the other hand, know that they are facing a net-community.

And I, I am having a real net life.

Kinderdromen

ZELF DEED IK het met haar jongere zusje, Skipper. Die had een garderobedoos waarin je haar kon opbergen als spelen niet leuk meer was. Dan hing je Skipper in haar standaard, duwde de twee zijpanelen annex klerenkasten van de doos dicht en sloot het grendeltje. Vaag herinner ik me dat er laatjes in die doos zaten voor het opbergen van pietepeuterige troepjes als kammen, borstels, huisdieren en zacht-rubberen schoentjes. En je moest inderdaad verdomde goed opletten dat je dat minuscule spul niet kwijtraakte; die schoentjes waren nog geen anderhalve centimeter groot. Veel deed ik niet met Skipper, geloof ik. Wat met de kleertjes tutten en na gedane arbeid haar schoenen trachten terug te vinden. Soms haakte ik een jurk voor haar. Met Barbie zelf had ik helemaal niets. Lego vond ik veel leuker.

Die desinteresse schijnt uitzonderlijk te zijn. Barbie is in honderdmiljoenenvoud uitgezet en wereldwijd spelen er miljoenen kinderen met haar. En honderdduizenden volwassenen die zelfs Barbie-beurzen afschuimen in de hoop oude modellen te kunnen of missende onderdelen te kunnen aanschaffen. Sinds ik bezig ben met het bewerken van een Barbie-vertaling (Voor altijd, je Barbie) weet ik meer van het popje dan ooit. Bijvoorbeeld dat het tegenwoordig mode is om veel Barbies te hebben – zes of zeven exemplaren is heel gewoon – en daarbij dan één Ken, die vooral als voetveeg voor de Barbies wordt gebruikt. Ken moet de auto voorrijden. Ken wordt gecommandeerd. Ken is de huisknecht. Ken mag de dames naar hun auto begeleiden en moet dan zelf thuis blijven. Ken is Assepoes.

Wraak, denk ik dan meteen, da’s wraak. Al die meisjes die flink hun gram halen. Lekker hun eigen regels maken en de jongens mogen niet meedoen, hooguit toekijken en hand- en spandiensten verrichten. Op commando.

Al dat gedoe rond uiterlijk en modieuze ensembles en beroepsuitrustingen – hoogst vrouwelijk, naar verluidt – blijkt een stevige leerschool voor feministen. Zelfs Gloria Steinem begon als Barbie-fan, begrijp ik uit het boek. In haar jonge jaren streefde ze zelf een vergelijkbaar uiterlijk na en schreef ze over hoe dat Barbie-ideaal te bereiken was: The Beach Book, een lijvig werk dat geheel gewijd was aan de vraag hoe je er mooi uitziet in een badpak en de aandacht van het schepsel man op het strand op jezelf weet te vestigen. ‘Niets is zo voorbijgaand, zo nutteloos en zo volmaakt begeerlijk als een gebruinde huid,’ merkt Steinem erin op. ‘Een bruine huid zorgt dat je er goed uitziet, en dat rechtvaardigt alles.’

Tientallen jaren voordat Jane Fonda en Barbie zelf de markt veroverden met hun aerobic video’s, schreef Steinem haar vrouwelijke lezers al een strak trainingsschema voor: ze moesten dagelijks twintig armbuigingen maken onder het uitspreken van de onsterfelijke woorden ‘I must… I must… I must develop my… bust’. Verder propageerde ze in haar boek oefeningen als: ‘Zuig aan de muis van je hand. Dit maakt dunne lippen voller, volle lippen steviger en dikke wangen slank.’

Het is daarna alleen maar beter met Steinem gegaan. Met Barbie trouwens ook. Steinem werd een wereldberoemd schrijfster en een gevierd feministe; Barbie bleek een ondernemend rolmodel en was al in de jaren zeventig een succesvol pilote. Alletwee nooit getrouwd, geen kinderen, maar wel de wereld rondreizen en uiterst gevarieerd werk doen. Dat zijn pas vrouwen. (Jammer trouwens dat er nooit een Construction Worker Barbie is geweest. Maar ja, in Barbies upper middle class chic past een vliegtuig wel, en kniebeschermers, een drilboor of een bouwvakhelm ni­et.)

‘t Is een fantastisch en onderhoudend boek. Koopt allen, en zo. Maar de rol die Ken in het geheel speelt: die blijft me dwarszitten. Niet omdat hedendaagse meisjes hem zo ongeïnteresseerd verwaarlozen of wraakzuchtig uitbuiten, en al evenmin omdat Mattel Ken jaar in, jaar uit slechts heeft gepromoot als privébezit, als een van de vele eigendommen van Barbie, en nooit als een zelfstandig personage. Wat ik zonde vind is hoe de schrijfster zelf Kens betekenis bagatelliseert.

In haar Barbie-biografie beschrijft Lord mooi hoe allerhande meisjes – en soms vrouwen – hun eigen projecties op Barbie loslaten en de pop geheel naar eigen hand zetten. Iedereen gebruikt de pop om hun eigen voorliefdes op los te laten. Meisjes vernielen Barbie, feministen maken een vals persbericht over een niet-bestaande Hacker Barbie (een wizz-pop met laptop), zwarte meisjes identificeren zich met Black Barbie of met Hispanic Barbie. Ze fotograferen Barbie en fantaseren zichzelf tot topfotograaf; ze trekken Barbie van alles aan en fantaseren zichzelf tot topmodel. Cineasten maken animatiefilmpjes met Barbie in de hoofdrol, op het web zit een homepage met lesbische Barbies (compleet met bondage-act) en actievoerders verwisselen de teepjes van He-Man en Barbie.

En zou dat met Ken niet gebeuren? Lord schrijft dat hij door veel meisjes in Barbies kleding gehesen wordt, maar dat spreekt voor zich (die van hemzelf is immers akelig saai). Maar wat doen jongens met Ken, of liever: mannen? Laten die nooit hun fantasieën op de pop los? Ik heb al zo vaak verhalen gehoord over volwassen homofielen die een Ken op hun nachtkastje hebben staan. Soms in uniform, soms in full drag (er zijn ook in Kens maat vast glamourpruiken te vinden). Mattel had dat beter door dan Lord: ze brachten ooit een Earring Magic Ken uit, die eruit zag alsof hij regelrecht op weg was naar de homobar.

Daar had ik graag meer over gelezen.

Mooie vergezichten

“BINNEN TWEE JAAR tijd moeten er een miljoen Nederlanders op Internet aangesloten worden,” sprak het Ministerie van Economische Zaken kortgeleden, en loofde daartoe zeventig miljoen gulden aan subsidies uit.

‘Aangesloten worden op Internet’. De uitdrukking bezorgt me altijd een lichte huivering: het klinkt alsof je een plug of een socket in je lichaam geimplanteerd zult krijgen, vervolgens aan een kabel wordt vastgeklonken en nooit meer los mag. Waarom hebben ze het niet gewoon over ‘toegang hebben’ of ‘geabonneerd zijn’? Mensen zijn toch ook niet aangesloten op de kabel, de giro of op het gas? Hooguit is hun huis dat.

Los van de akelige terminologie: in de stukjes die over dit streven van EZ in de kranten werden gepubliceerd, viel vooral het gebrek aan argumentatie op. Waarom moeten al die mensen en bedrijven Internet op, en daartoe bovendien van overheidswege worden gestimuleerd en gesubsidieerd? De toeloop op het net is nu al fors; de vraag is, zoals Francisco van Jole afgelopen zaterdag in de Volkskrant uitlegde, of de huidige infrastructuur dat allemaal aan kan zonder fundamentele ingrepen. Ook zonder dat EZ de burgers en bedrijven extra aanspoort, moeten de telecommunicatiebedrijven waarschijnlijk op korte termijn sowieso forse investeringen doen wil het Nederlandse deel van Internet niet ondraaglijk traag worden; dat gaat om investeringen die de beloofde zeventig miljoen ver te boven gaan.

*

WAAROM WIL DE overheid het gebruik van Internet eigenlijk bevorderen? Het werkgelegenheidsargument heeft Van Jole in voornoemd stuk al de grond ingeboord: eerder gaan er arbeidsplaatsen verloren wanneer Internet op grote schaal wordt gebruikt.

De teledemokratie dan? Onze versie van demokratie is thans op het top-down model gebaseerd: er worden plannen en voorstellen over de burgers uitgestrooid, maar iets terugzeggen helpt bitter weinig. Slechts bij verkiezingen en (eventueel) bij referenda kun je je mening laten horen. Stemmen via het net kan hooguit een aanvullende methode zijn, zoiets als de machtiging nu is, zolang niet alle burgers toegang hebben tot het net en ermee vertrouwd zijn.

Politieke discussies dan? Debatten op het net zijn vaak structuurloos en altijd gelijkwaardig: iedereen kan op alles iets terugzeggen en je ‘daagse’ status heeft op het net niet veel betekenis. Zinnig argumenteren en goede argumenten leveren, dat telt. Antwoord krijgen is daarbij een eerste behoefte. Een stelling bij digitale burgers dumpen en dan menen dat daar na verloop van tijd vanzelf een conclusie of meerderheid komt uitrollen, is grenzeloos naïef. Iedereen wil wel over van alles en nog wat spreken, doch niet op commando, zeker niet wanneer er geen garantie is dat men gehoord wordt.

Bij mijn weten is er op overheidsinitiatief slechts eenmaal een redelijke (maar saaie) discussie op het net gevoerd: in de Digitale Stad werd een debat gehouden over de rol van moderne media in de informatievoorziening, bij overheidsdiensten en in het democratisch proces. Er golden strenge regels: alle bijdragen moesten eerst door een moderator worden goedgekeurd. In dit geval werd er bovendien gestreden om een prijs: het interessantste stuk werd aan Binnenlandse Zaken voorgelegd.

*

WAT ME HET meest bevreemd is dat de overheid zelf zo weinig met Internet doet. Ze zouden zich hun eigen woorden ter harte kunnen nemen. Internet biedt een van de snelste en meest omvattende manieren om informatie te aan te bieden en te vinden; de overheid maakt daar echter een hoogst oppervlakkig gebruik van.

Wie bijvoorbeeld via de Digitale Hofstad op de pagina’s van de Tweede Kamer belandt, krijgt een overdosis uiterst nutteloze informatie. Je ziet een eindeloze rij namen aan je voorbij komen: alle leden van de Eerste Kamer, alle leden van de Tweede Kamer, alle leden van de regering, allemaal op alfabet – en van elk van hen kan een minibiografietje van tien regels worden opgevraagd, met gratis pasfoto. Voorts wordt er, verstopt tussen al die namen, een cursus staatsinrichting voor wereldvreemde beginners opgedist: hoe vaak vergadert de Kamer, wat zijn kamervragen, hoe wordt een wet behandeld, en wat is de troonrede eigenlijk?

Er is voorts een trefwoordenpagina. Ha, eindelijk, wetsontwerpen, amendementen en wetsteksten, dacht ik, en tikte braaf WAO in. Het register ontsloot slechts berichten van verhindering en de voornoemde ellenlange lijst parlementariërs. Wetsteksten zijn simpelweg niet beschikbaar. De pagina die ik uiteindelijk vond, vertelde me dat ik naar de Kamerbibliotheek moet om ter plekke iets te lezen, of dat ik een kopie bij de griffie kan bestellen.

Het geheel wordt besloten met het parlementaire nieuws. Bij opvraag heet dat nieuws ‘Het wekelijkse weetje’. Wat was het grote nieuws dat het Nederlands parlement deze week aan haar digitale burgers kwijt wilde? Wat denkt U? Keus genoeg: de IRT-enquête, de gouden handdruk die Van Randwijck kreeg, de uitbrander die Van Traa zijn IRT-commissieleden gaf, de afschaffing van de ziektewet, de plannen van Nuis voor een gereduceerd kabelaanbod. Welnee. Geen woord erover. Het grote nieuws van deze week is: mocht Ruud Lubbers benoemd worden tot secretaris-generaal van de NAVO, dan is hij niet de eerste Nederlander in die functie.

De trutten.

En het kan wel. Via de Digitale Stad Amsterdam zijn de gemeentearchieven vanaf 1980 te raadplegen; op grond van simpele trefwoorden als ‘stadsmobiel’, ‘werkloosheid’ of ‘gehandicapten’ krijg je een compleet overzicht van de notulen van raads- en commissievergaderingen en kun je alle verordeningen en voorzieningen oproepen, kopiëren en op je gemak lezen.

Laat EZ daar maar ‘s gaan kijken. En voor het ontwerpen van zo’n systeem voor de Tweede Kamer, mag de overheid van mij haar eigen subsidie krijgen.

Naschrift: Pas later bleek me dat de gemeentearchieven van Amsterdam op Internet niet meer worden bijgehouden. Het kostte de ambtenaren naar verluidt teveel tijd…

Scientology: squeezed

[Originally published in Het Parool; translation by Patricia Savenije.]

ALL ACROSS THE planet, Scientology is hunting down copies of a court document that contains a part of their material. This document, the so-called Fishman Affadavit, is considered the umptieth proof of the fact that Scientology brainwashes its adepts, intimidates its critics, commits fraud, plans to murder people, abuses the legal system, etcetera. This particular court-document is different from all the others, in that ‘Fishman’ contains quotes from the expensive lessons that Scientology sells to their high-levelled adepts. It is a ridiculous scrap of a space-opera, with all the galactic federations and overlords that come with the genre. The most elevated lessons teach how to communicate with plants and animals.

Claiming that its copyright and trade-secrets are violated in the court file, but more probably because the cult is afraid to lose members and subsequently a source of income, Scientology filed a great number of lawsuits on people who made the document available through Internet.

They wanted Fishman out of the Netherlands as well. At first, it was only accessible on Fonss’ homepage at XS4ALL. After the cult had seized the XS4ALL-computers for that reason, more and more Dutch netizens joined a mass-protest and made the documents available themselves. At the moment, the Fishman Affidavit can be found at over eighty sites in the Netherlands. Amongst those the homepages of Oussama Cherribi (member of parliament), Marcel Möring (writer), the ‘Groene Amsterdammer’ (a weekly magazine), the Tros (a tv network) and myself.

All Internet-providers that thereby got involved in the case, have by now received letters of the law firm that represents Scientology in this matter: Nauta Dutilh. The lawyers summoned providers to remove the document and threaten to sue them if they refuse to do so. But such a case is very complex, even without considering whether or not the cult’s claim is valid: is the provider responsible, or should the account-holders be addressed individually? And is a provider allowed to delete homepages of its subscribers? As of yet, there is no jurisprudence on the subject.

Participants in the protest therefore supposed that the cult would, in order to avoid a long procedure over the responsibility-issue, rather sue an individual than an Internet-provider. But the latter weren’t to eager to give the names and addresses of their users. Therefore the cult was forced to look all by itself for information about people who made Fishman available on their homepage. Well: they’ve found it: I was the only one of the then sixty participants they tracked down. Cherribi was apparently too big a fish for CoS, even though information about him can easily be found in the records of the Dutch parliament.

I’m not afraid to appear in court. But the real question is whether Scientology feels the same way. They have an extremely weak case: their own material is of course copyrighted, but court documents are public property and can thus be distributed freely by anyone who feels like it. The document doesn’t contain the complete higher level courses, only fragments of them – which isn’t considered a copyright-infringement. Apart from that, public interest is served by making the Fishman Affidavit available: the document proves that the cult uses illegal and criminal means to achieve its goals. And especially this public interest is emphasized by the massive protest and because well-known people participate in it – a member of parliament, a writer, a television network, a weekly and a publicist.

Mr. Bakker Schut, XS4ALL’s lawyer, has used this argument in his reply to the demands of Nauta Dutilh, but still hasn’t received their reaction. The law-firm only sends exactly the same letter to other providers who got involved in this affair as they sent to XS4ALL a month ago. That’s why Bakker Schut sent a rather irritated letter to the CoS lawyers. In ordinary language, this said: “You’re not even taking the trouble to answer me and meanwhile you insist on sending exactly the same threatening letters to other providers? What are your arguments worth, and how about your threat to take this case to court? Is this only bluff and intimidation?”

That could very well be the case. Losing the trial in this country will have international consequences for the cult. In the USA, CoS has filed several similar complaints for a supposed copyright and trade secret infringement. And with each trial, Scientology loses more: one US judge has barely ruled that Fishman can’t contain trade secrets because the material has been available to the public for years, or another judge wonders whether or not their copyright claim has any legal value at all. At this moment, they’re losing on all frontiers. A Dutch ruling in which the publication of the entire Fishman Affidavit is allowed because it simply is a court document, will certainly be more than CoS can take. After all, that would mean that the document that the cult so desperately tries to remove from the public eye, is declared officially free in the Netherlands. And as far as Internet is concerned: any document that is available in the Netherlands can be downloaded all over the world.

The other question is whether Scientology can afford to refrain from taking this matter to court. It would mean that their secrets are literally ‘out on the street’ – on the information highway, bit for bit – and obtainable for everyone who owns a computer and a modem. Apart from that, it would make a most strange impression on a US judge if he found out that the only thing Scientology did in the Netherlands was to have their lawyers send some crappy threats.

Scientology is being thoroughly squeezed. Instead of having to deal with only one Fishman in the Netherlands, they are now facing eighty of them. And meanwhile, more people in this country have learned about Scientology than in the last ten years. All kinds of people are roaming the Internet in search of information, and almost everybody comes to the same conclusion: this ‘religion’ stinks beyond imagination.

In de tang

SCIENTOLOGY JAAGT OVERAL ter wereld op kopieën van een rechtbankstuk waarin een deel van hun materiaal is ingebracht. Dit stuk, het zogeheten Fishman Affidavit, geldt als het zoveelste bewijs dat de sekte haar leden hersenspoelt, critici intimideert, fraude pleegt, moordcomplotten smeedt, het recht misbruikt et cetera. Wat dit ene rechtbankstuk onderscheidt van vele andere over de sekte, is dat juist in Fishman fragmenten worden geciteerd uit de duurbetaalde cursussen die Scientology aan haar hogere echelon verkoopt. Het is een kolderiek samenraapsel uit een space-opera, compleet met galactische federaties en opperheersers; de allerhoogste lessen eruit leren hoe men met planten en dieren kan communiceren. Met als argument dat in dit rechtbankdocument hun auteursrecht en hun handelsgeheimen worden geschonden, maar waarschijnlijker omdat Scientology bang is hierdoor leden en zodoende inkomsten te verliezen, heeft de sekte een groot aantal zaken aangespannen tegen mensen die het stuk via Internet aanboden.

Ook in Nederland wilden ze Fishman weg hebben. Aanvankelijk stond het maar op één plaats: op de homepage van Fonss bij XS4ALL. Nadat de sekte om die reden beslag had laten leggen op de computers van XS4ALL, ontstond er binnen de kortste keren een massaal protest waarbij meer en meer Nederlandse Internet-abonnees het stuk zelf ook toegankelijk maakten. Momenteel zijn er ruim tachtig plaatsen in Nederland waar Fishman te vinden is; onder de deelnemers bevinden zich Tweede Kamerlid Oussama Cherribi, schrijver Marcel Möring, de Tros, De Groene Amsterdammer en ikzelf.

Alle Internet-aanbieders die op deze manier bij de zaak betrokken zijn geraakt, hebben inmiddels brieven gekregen van het advocatenkantoor dat de sekte in deze vertegenwoordigt: Nauta Dutilh. De advocaten sommeren de providers om het stuk verwijderen en dreigen anders met een rechtszaak. Maar zo’n zaak is – nog los van de geldigheid van de claim van de sekte – complex: is de aanbieder verantwoordelijk, of ligt die verantwoordelijkheid bij de betrokken abonnees? En mag een aanbieder zomaar de pagina’s van haar abonnees wissen? Daar is nog geen wetgeving over.

Alleen al om een slepende procudure over die vraag te voorkomen, zo veronderstelden de deelnemers aan het protest, zou de sekte liever een individu voor de rechter dagen dan een Internet-provider. Maar deze aanbieders geven de namen en adressen van hun abonnees niet zomaar door. De sekte moest dus op zoek naar persoonsgegevens van de mensen die Fishman op hun homepage aanboden. Nu, die hebben ze gevonden: als enige van de toen nog zestig deelnemers visten ze mij eruit. Cherribi – wiens gegevens via de Tweede Kamer vrij opvraagbaar zijn – durfden ze kennelijk niet te lijf.

Ik durf wel voor de rechter te komen. De vraag is of Scientology dat ook durft. Ze staan vreselijk zwak: ze hebben uiteraard copyright op hun eigen materiaal, maar rechtbankstukken zijn openbaar en eenieder mag ze vrij verspreiden. In het stuk staan niet de volledige hogere cursussen, maar slechts fragmenten daaruit – wat volgens het citaatrecht mag. En bovendien is er een publiek belang met de toegankelijkheid van het Fishman Affidavit gemoeid; uit het stuk wordt meer dan duidelijk dat de sekte illegaal en misdadig te werk gaat. Juist dat publieke belang van Fishmans getuigenis wordt voorts onderstreept door de omvang van het protest en doordat publieke personen deelnemen aan de actie – een kamerlid, een krant, een schrijver, een omroep en een publiciste.

Op brieven van de advocaat van XS4ALL, waarin iets dergelijks wordt beweerd in antwoord op de sommatie het stuk te verwijderen, heeft Nauta Dutilh nog altijd niet gereageerd. Wel stuurt het kantoor exact dezelfde brief als die XS4ALL indertijd mocht ontvangen, naar de andere providers die door dit protest bij de zaak betrokken zijn geraakt. XS4ALL’s advocaat, die inmiddels meerdere Internet-aanbieders in deze zaak vertegenwoordigt, stuurde dan ook een tamelijk gepikeerd briefje aan Nauta Dutilh. In gewone-mensentaal luidde dat: ‘Mij niet antwoorden, en ondertussen wel andere providers op dezelfde manier aanschrijven? Waar blijven jullie met je argumenten, en met je dreiging de zaak voor de rechter te brengen? Is dit alleen maar bluf, en intimidatie?’

Die kans bestaat. Als de sekte de zaak hier verliest, heeft dat internationale cosequenties. In de VS lopen vergelijkbare zaken, die de sekte allemaal heeft aangespannen op grond van schending van haar handelsgeheimen en van haar auteursrecht. En bij elke zaak verliest Scientology meer: de ene Amerikaanse rechter heeft nog niet bepaald dat Fishman geen handelsgeheimen kan bevatten omdat het stuk al jarenlang circuleert, of de andere Amerikaanse rechter vraagt zich af of hun auteursrechtclaim überhaupt wel rechtsgeldig is. Ze verliezen momenteel op alle fronten. Een uitspraak van een Nederlandse rechter, waarin bepaald wordt dat Fishman als geheel normaal geopenbaard mag worden aangezien het niets meer en niets minder dan een rechtbankstuk is, kunnen ze er absoluut niet bij hebben. Dat zou immers behelzen dat het stuk, dat de sekte zo moeizaam uit de openbaarheid poogt te krijgen, officieel vrij is in Nederland. En Internet werkt nu eenmaal zo dat een stuk dat hier aangeboden wordt, vervolgens vanaf elke plek ter wereld te vinden is.

De andere vraag is of de sekte het zich kan permitteren hier geen zaak aan te spannen. Hun ‘geheimen’ liggen hier dan immers letterlijk op straat – op de digitale snelweg – en iedereen die een computer en een modem heeft, kan ze oprapen. Verder zou het in de zaken die ze in Amerika hebben aangespannen, wat vreemd staan als advocaten van de verdediging de sekte er fijntjes op wijst dat ze de stukken in Nederland ongemoeid hebben gelaten, op wat flauwe dreigbrieven van Nauta Dutilh na.

Scientology zit in de tang. En goed ook.

In plaats van met één Fishman, zitten ze er nu met tachtig. En ondertussen zijn er momenteel meer mensen in Nederland die zich in Scientology hebben verdiept dan in jaren gebeurd is. Allerlei mensen zoeken Internet af op informatie over de sekte, en vrijwel iedereen komt tot dezelfde conclusie: dit is een onvoorstelbare beerput.

Scientology is caught in the Net

[Expanded version of article originally published in de Groene Amsterdammer; translation by Patricia Savenije.]

ACTUALLY, THE TESTIMONY of Scientology-member Gerry Scarff is much more horrifying. Scarf was questioned under oath in 1993, and elaborated on the behaviour of Scientology’s lawyers (of the Bowles & Moxon-firm, who are of course members of the cult too).

The complete declaration covers hundreds of pages that make your flesh creep. For the sake of good taste, I’ll just quote the summary that the defendant’s lawyer, Mr. Berry, gave to the court: “In his deposition, Mr. Scarff testified about various criminal and wrongful activities directed by or discussed in the presence of attorney’s from the law offices of Bowles & Moxon, including: death threats, Scientology’s Fair Game doctrine, plans to kill Cult Awareness Network president Cynthia Kisser and attorney Ford Greene, threats against witnesses, instructions to commit suicide, misdirecting and misleading investigations and prosecutions of Scientology, the filing of frivolous lawsuits, financial scams, lies and fraud by Scientology and similar activities.”

This list is far from exceptional. Because of similar crimes as mentioned above, Scientolgy is involved in a big Spanish trial. In it, the cult was forced to pay 160,000,000 peseta’s (over 2,000,000 guilders) to guarantee the financial responsibilities that could be declared pertinent.

*

THE CULT WAS established by sf-author L. Ron Hubbard. In 1950 he published ‘Dianetics’, a so-called psychotherapeutic manual. Hubbard managed to gather a group of people around him and changed the Dianetics-movement into ‘Church of Scientology’ when his organization got into legal trouble. Thanks to the religious status, the cult furthermore doesn’t have to pay any taxes. It’s a very hierarchically structured organization. CoS aims at total world control and has its own intelligence agency, the ‘Office of Special Affairs’ – a secret service that, according to many people, could well be a source of envy for many a middle-sized country. The cult’s renegades are systematically intimidated and CoS tries to eliminate them by ‘dead agenting’ (spreading gossip and doubt).

Articles, books and television programs in which CoS is criticized, are frequently attacked by the cult. Library books are stolen, full editions of magazines bought and pages of the copies that reside in public libraries are cut out with a razor blade by members of CoS. Usually, critics are considered to be ‘fair game’ to the cult – i.e. the hunt is on. CoS has a habit of sueing magazines and network-stations. ‘Time’, ‘The Washington Post’, Reader’s Digest’ and CBS have already been ‘honoured’ by such attention. This month, both a British and an Australian television-program won the trial in which CoS tried to prohibit them to put the program on air. The Dutch televison company ‘EO’ still remembers how they had to leave the studio under police-protection a few years ago, just because they wanted to braodcast a BBC-documentary about the cult.

*

CURRENTLY, THE CULT is fighting the accessibility of another testimony, which has been available to the general public for some time: The Fishman Affidavit. This testimony was given by former cult-member Steven Fishman. He was arrested in 1988 and convicted for fraud; once imprisoned, he turned his back on the cult, with the help of psychiatrist Dr. Geertz. In 1991, when the two of them were interviewed by ‘Time Magazine’, they made highly negative statements about CoS – whereupon the cult immediately sued them. In his defense, Fishman stated that the cult was guilty of ‘illegal and criminal practices’ and had ordered him to commit these frauds. He delivered documents to prove that CoS had manipulated, intimidated and brainwashed him.

Before his arrest, Fishman was a relatively prominent cultist. According to the discipline of the cult, each member has to follow courses to reach a higher level. These courses are very expensive, and there are quite a number of them. Before having ‘cleared’ yourself and having attained some position in the internal hierarchy, you can easily lose tens of thousands of dollars. Reaching OT IX will cost you an estimated $350,000. Fishman had paid his dues and studied hard, and had thus acquired a great many of these OT-levels. People who have succeeded in mastering all OT-levels, have (in Scientology-terms) ‘crossed the bridge’ and are thereby part of the most elevated people in the world.

Fishman brought the OT-material into his trial and thereby made them officially public. His declaration could be asked for at the court’s library. Upon request, the court provided people with photocopies of his statement, that has become known as the ‘Fishman Affidavit’.

The OT-levels Fishman provided look like a mixture of a bad sf-novel and exhausting cross-interrogations. The condensed version: millions of years ago, the planet Earth was used as a dump by Xenu, the head of the Galactic Federation. All cosmic criminals were banished to our planet. When the planet got overpopulated with this band of disorderly rogues, Xenu arranged some nuclear explosions. All criminals died, but their particles remained in the Earth’s atmosphere. These ‘body thetans’ still exist and cause humans to be sick, miserable, psychically unstable or otherwise not quite in their right mind. Scientology teaches its members how to ‘clear’ themselves of these ‘thetans’ – and that is what is described in these OTs, the ‘Operating Thetans’.

The prescribed procedures consist of classical techniques to render people numb. An example taken from OT II: under the supervision of a so-called ‘auditor’, the zealous student has to repeat contradictory concepts and drum them into his head – a certified way to drive somebody crazy: ‘You should survive. You shouldn’t survive. You Can Survive. You Can’t Survive. He Must Survive. He Mustn’t Survive. He Should Survive. He Shouldn’t Survive.’

Once you’ve made it to OT VII, you’ll get assignments like these:

  1. Find some plants, trees, etc., and communicate to them individually until you know they received your communication.
  2. Go to a zoo or a place with many types of life and communicate with each of them until you know the communication is received and, if possible, returned.


– From OT7-48

*

EVEN THOUGH THESE OT’s were already known outside Scientology, the mere fact that they were now officially available, tickled people’s curiosity. Many wanted to know what these high-level courses amounted to. But at all costs, the cult wanted to prevent outsiders or its lower-level members from seeing the documents. It took their measures. Helena Kobrin, RTC’s (a sort of umbrella organization for CoS) lawyer, explained me in an e-mail how this was done: “These materials are of such significance to my clients that they had people at the court checking out the files every day before they were sealed, so that others could not obtain access to them.” The cult claimed copright to the quoted OT’s, and also stated that publishing the material was an infringement upon their trade secrets and thereby damage CoS’s revenues (after all, the OTs are sold at high prices). CoS demanded that court would seal the files. After years of legal battle, the Fishman Affidavit was temporarily sealed on August 15, 1995, pending a new investigation. The judge also ruled that no new copies were to be distributed.

*

BUT BY THEN, the document was already widely available outside the court’s library. After all: for only half a dollar administration fee per page, the record office had sent it to all those interested. The complete affidavit had been scanned and was available on Internet, could be read on bulletin boards and had been posted almost daily in alt.religion.scientology (a.r.s), a newsgroup dedicated to discussion of the cult. Consequently, Scientology decided to wage a war against Internet; an exhausting battle ensued. Messages that reported the whereabouts of the document were cancelled by forged cancel-messages; CoS tried to remove the newsgroup a.r.s as a whole by sending a special cancel-command; providers were bombarded with letters of law-firms. An anonymous remailer (a system that removes the name and adress of the sender) that many critics used as a precaution when posting in a.r.s, was raided. A number of people who had made the document available and whose name could be discovered, were faced with law suits.

For instance, the cult had the computer-system of FactNet (‘Fight Against Coercive Tactics’, an on-line archive about the cult) seized. Last week the judge pronounced the seizure illegitimate and he ordered CoS to return the material. But according to Hubbard, it’s no big deal that CoS has lost this trial: “The purpose of the suit is to harass and discourage rather than win. The law can be used very easily to harass, and enough harassment on somebody who is simply on the thin edge anyway [..] will generally be sufficient to cause his professional decease. If posible, of course, ruin him utterly.”

*

NOW IT IS Holland’s turn. On September 5 an usher, a locksmith and two American CoS-computer-experts that had been flown in, entered the XS4ALL-office and took possession of their computers. The reason: one of the provider’s users had the Fishman Affadavit on his homepage. (By the way, the real reason probably was that a former XS4ALL-based remailer had been used to post anonymously in a.r.s) The cult demanded removal of the document by XS4ALL, but they refused. They see themselves as a service-provider: what the users do, isn’t XS4ALL’s responsibility. The user involved, Fonss, removed Fishman from his homepage when his provider informed him about the situation.

These events caused a giant commotion in Holland. XS4ALL received a tidal wave of support messages and startled reactions. And what’s more: another user, Johanw, in no time put the document on his homepage. After he received an e-mailed warning by CoS, he removed it and told so in several newsgroups. In protest, other users started putting the same document on their homepage at other providers and made an announcement: D’VanGeely at DDS, myself at Planet Internet, Newkid at Cistron. All did so because they were adamant that public documents should indeed be publicly accessible. Nobody contested that parts of the published texts could be copyrighted, but all were convinced that this copyright was not violated when the court document was published as a whole.

When member of parliament Oussama Cherribi (VVD) also put the document on his homepage on September 22, the snowball started growing rapidly. His decision generated much publicity for the case. And a.r.s was baffled: a politician who dared to put Fishman on his homepage? More people followed, amongst them Marcel Moring, a laureated Dutch writer, and later that week ‘TROS-online’, a television network’s homepage. Ever since, dozens of people have joined: the Fishman Affidavit appeared on one Dutch homepage after the other. At the start of October, there were almost sixty of them.

*

WE NOW AWAIT CoS’s response. A number of people and providers have received e-mail from Kobrin in which she threatens with legal action. A few smaller providers – Cistron, Luna and Dataweb – have by now received letters from the law-firm Nauta Dutilh, that represents Scientology in the Netherlands. They demand that all participating homepages be removed; rumour has it that even Euronet has received such a letter. XS4ALL already received the letter some time ago.

A number of people is determined to continue, and face a law suit. They are convinced that they have the right to publish his legal document, and what’s more: that it is necessary to do so. Partly because Scientology’s misconduct on Internet is unacceptable, with all these cancel-messages and their pursuit of critics on the Net. But there are other reasons too. How can a text that has been public for quite some time – the OTs having been public for years already – be removed from the Affidavit? What is this religion, that doesn’t want to be spread and that prohibits its adepts to know what’s in store for them? That regards her rites as ‘trade secrets’ and asks exorbitant prices for them? Participant Marcel Möring: “All major world-religions are transparent. Their source-materials can be studied by anyone and may be freely quoted. If a movement claims to be ‘clerical’ or ‘religious’, why shouldn’t we have the right to demand that anyone should have the opportunity to gain insight in the texts that this movement and its convictions are based upon? That all scriptures regarding rituals, conduct etc. are accessible to anyone?”

Meanwhile, the newsgroup a.r.s is watching breathlessly. If this case is taken to court, and if Scientology loses, Fishman will finally be free on the Net. For it doesn’t matter in which country you can find the document. When you’re on Internet, you can download it from anywhere on the globe.

Sources:

  • Der Spiegel, september 25, 1995;
  • L. Ron Hubbard: The dissemination of material (part of the Fishman Affidavit);
  • Court of Madrid / Previas 2663/84, December 1994;
  • Steven Fishman: Statement, april 29, 1994;
  • Fishman Affidavit: Central District Court of California, Case no. 91-6426 HLH (Tx), April 4, 1994;
  • Scarff’s declaration: Central District Court of California, Case No. CV 91 6426 HLH (Tx), May 3;
  • Helena Kobrin’s e-mail to me, dated September 29, 1995;
  • alt.religion.scientology.

Scientology vist achter het net

EIGENLIJK ZIJN DE getuigenissen van Scientology-lid Gerry Scarff veel erger. Scarff werd in 1993 onder ede verhoord over de sekte, en vertelde uitgebreid over de handelswijze van de advocaten van Scientology, het kantoor Bowles & Moxon (zelf uiteraard ook leden van Scientology).

Dat leidde tot een verklaring die honderden pagina’s bestreek en die je de haren te berge doen rijzen. Vanwege de goede smaak volsta ik met de samenvatting van de verdediging, advocaat Berry: “In zijn getuigenis heeft Scarff verklaringen afgelegd over diverse misdadige en onrechtmatige activiteiten waartoe opdracht werd gegeven door advocaten van Bowles & Moxon, of waarover in hun aanwezigheid werd gesproken, zoals: bedreigingen met de dood; de ‘Fair Game’ doctrine van Scientology; plannen om de voorzitster en de advocaat van het Cult Awareness Network [een organisatie die informatie over sektes geeft] te vermoorden; intimidatie van getuigen; instructies aan leden om zelfmoord te plegen; pogingen om onderzoek naar en rechtszaken tegen Scientology te verhinderen of anderszins te dwarsbomen; oneigenlijke rechtszaken aan te spannen; financiële zwendel te plegen; leugens en oplichting te begaan; en vergelijkbare activiteiten.”

Niet dat deze opsomming uitzonderlijk is. Vanwege vergelijkbare misdaden als bovengenoemd loopt er in Spanje een grote zaak tegen Scientology; hangende het proces moest de sekte honderdzestig miljoen peseta’s, oftewel ruim twee miljoen gulden borg betalen.

DE SEKTE WERD opgericht door de sf-schrijver L. Ron Hubbard. In 1950 publiceerde hij Dianetics, een quasi-psychotherapeutische handleiding. Hubbard wist een groep mensen om zich heen te verzamelen en nadat de Dianetics-beweging in juridische problemen raakte, maakte hij er een kerk van: The Church of Scientology (CoS). Door die kerkstatus hoefde de sekte voorts geen belastingen meer te betalen. De sekte is streng hiërarchisch opgebouwd, streeft naar de wereldheerschappij en beschikt over een eigen inlichtingendienst, de Office of Special Affairs – een geheime dienst waar volgens velen een middelgroot land jaloers op kan zijn. Afvallige leden worden stelselmatig geïntimideerd en CoS probeert hen door middel van ‘dead agenting’ – roddel verspreiden, twijfel zaaien – uit te schakelen.

Artikelen, boeken en uitzendingen waarin CoS wordt bekritiseerd, zijn regelmatig doelwit van de sekte. Bibliotheekboeken worden gestolen, tijdschriften opgekocht en uit bladen in openbare bibliotheken worden kritische artikelen door leden van CoS met een scheermesje verwijderd. Critici zijn voor de sekte sowieso ‘fair game’ – mensen op wie de jacht geopend mag worden. CoS maakt er een gewoonte van bladen en omroepen te vervolgen; op de lijst van gedaagden prijken Time, The Washington Post, Reader’s Digest en CBS. Deze maand wonnen zowel een Brits als een Australisch tv-programma zaken die CoS tegen hen had aangespannen om de uitzending van documentaires te verhinderen; ook de EO herinnert zich nog dat toen zij een BBC-documentaire over de sekte wilden uitzenden, ze onder politiebegeleiding de studio moesten verlaten.

*

MOMENTEEL VECHT DE sekte tegen het openbaar houden van een andere getuigenis: die van voormalig sekte-lid Steven Fishman. Fishman werd in 1988 veroordeeld wegens financiële malversaties. Eenmaal in de gevangenis nam hij afstand van de sekte, daarbij geholpen door de pychiater Geertz. Toen de twee zich in een interview met Time Magazine in 1991 negatief over de CoS uitlieten, begon die prompt een proces. Fishman stelde in zijn verweer dat de sekte zich schuldig maakte aan ‘illegale en misdadige praktijken’ en dat hij de fraudes niet op eigen initiatief had begaan, maar opdracht van hen had gekregen. Hij bracht stukken van de sekte in om te bewijzen dat hij door CoS gemanipuleerd, geïntimideerd en gehersenspoeld was.

Fishman was voor zijn arrestatie een vrij prominent lid. Volgens de discipline van de sekte moet ieder lid cursussen volgen om een hoger niveau te bereiken. Die cursussen zijn peperduur, en er zijn er nogal wat. Voor jezelf hebt ‘schoongemaakt’ en iets voorstelt in de interne hiërarchie, ben je al snel tienduizenden guldens kwijt. Met het behalen van OT IX is naar schatting driehondervijftig duizend dollar gemoeid. Fishman had braaf betaald en hard gestudeerd, en bezat derhalve het materiaal van een aantal ‘OT-levels’. Wie alle OT’s heeft gevolgd, heeft in de terminologie van Scientology ‘de brug’ gepasseerd en behoort daarna tot de meest verheven mensen van de wereld.

Fishman bracht zijn OT-stukken in zijn proces in, en daarmee werden ze officieel publiek gemaakt: ze waren onderdeel van zijn dossier en zijn verklaring was in de rechtbankbibliotheek vrij opvraagbaar. Op verzoek leverde de griffie tegen adminstratiekosten kopieën van zijn verklaring, die bekend staat als het Fishman Affidavit.

De door Fishman ingebrachte OT’s laten zich lezen als een mengeling van een slechte sf-roman en afmattende kruisverhoren. Kort samengevat staat erin dat de aarde miljoenen jaren gelden door Xenu, het opperhoofd van het Galactisch Universum, werd gebruikt als dumpplaats: alle kosmische misdadigers werden naar onze planeet verbannen. Toen de aarde overbevolkt raakte met dit zooitje ongeregeld, zorgde Xenu voor kernexplosies. Alle misdadigers stierven, maar hun deeltjes bleven in de aardse atmosfeer. Deze ‘body thetans’ bestaan nog steeds en ieder mens op aarde is ervan doordrongen; dat is de reden waarom wij mensen ziek, ongelukkig, psychisch labiel of anderszins niet in orde zijn. Scientology leert haar leden hoe ze zich van deze ‘thetans’ kunnen ‘schoonmaken’ – en dat nu staat in die OT’s, de Operating Thetans.

De voorgeschreven procedures bevatten klassieke technieken om mensen murw te maken. Een voorbeeld uit OT II: de ijverige leerling moet, onder toezicht van een zogeheten ‘auditor’, een leermeester, tegenstrijdige noties herhalen en ze zich in zijn hoofd inprenten – een beproefde methode om iemand tot waanzin te drijven. ‘You Should Survive. You Shouldn’t Survive. You Can Survive. You Can’t Survive. He Must Survive. He Mustn’t Survive. He Should Survive. He Shouldn’t Survive.’

Wie het eenmaal tot OT VII heeft geschopt, krijgt opdrachten als deze: ‘1. Zoek wat planten, bomen, etc, en communiceer met elk van hen totdat je weet dat ze je communicatie hebben ontvangen. 2. Ga naar een dierentuin of een plaats waar veel dieren zijn, en communiceer met elk van hen totdat je weet dat ze je communicatie hebben ontvangen, en zo mogelijk, hebben teruggestuurd.’ (OT7-48)

*

HOEWEL DEZE OT’s al langer buiten Scientology bekend waren, prikkelde het feit dat ze nu in een rechtbankstuk verkrijgbaar waren de nieuwsgierigheid. Er waren veel mensen die wel eens wilden weten wat die cursussen op hoog niveau precies inhielden. De sekte wilde echter koste wat kost voorkomen dat buitenstaanders of lagere sekte-leden de stukken zouden zien en trof haar maatregelen. Helena Kobrin, de advocaat van RTC – een soort overkoepelend orgaan van CoS – schreef hoe ze dat deden: ‘Dit materiaal was dusdanig belangrijk voor mijn cliënt, dat er elke dag leden naar de rechtbank gingen om het materiaal te lenen (..), zodat anderen geen toegang tot de stukken konden krijgen.’ De sekte claimde het auteursrecht op de geciteerde OT’s, stelde bovendien dat haar handelsgeheimen ermee werden geschonden en dat ze daardoor inkomsten dierf (de OT’s werden immers duur verkocht), en eiste dat de rechtbank het dossier sloot. Na jarenlang getouwtrek werd het Fishman Affidavit op15 augustus jl. tijdelijk gesloten, hangende een nieuw onderzoek; de rechter stelde tevens dat er onderwijl geen nieuwe kopieën verspreid mochten worden.

Maar het stuk was toen allang buiten de rechtbankbibliotheek beschikbaar. Voor een halve dollar administratiekosten per pagina had de griffie het immers aan belangstellenden opgestuurd. Het complete Affidavit was inmiddels ingescand en verscheen op Internet, was via BBS’en te lezen en werd vrijwel dagelijks gepost in een discussiegroep over de sekte, alt.religion.scientology. Waarop Scientology in het geweer trad tegen Internet en aan een uitputtingsslag begon. Berichten waarin de vindplaats van het document werd gemeld, werden gewist door middel van vervalste cancel-messages; de nieuwsgroep alt.religion.scientology (a.r.s.) – werd valselijk bijna opgeheven; providers werden bestookt met advocatenbrieven. Een anonymous remailer (een syteem dat de naam van de afzender weghaalt), die door critici van de sekte uit voorzorg wordt gebruikt om in a.r.s. te posten, werd overvallen. Een aantal mensen die het document beschikbaar stelden en van wie de naam werd achterhaald, werden gedaagd en vervolgd.

De sekte liet onder meer het computersysteem van FactNet (Fight Against Coercive Tactics, een on-line archief over de sekte) in beslag nemen. Vorige week vonniste de rechter dat de inbeslagneming onrechtmatig was en eiste hij dat CoS de spullen zou terugbezorgen. Dat CoS deze zaak heeft verloren, geeft niet volgens Hubbard: ‘De wet kan heel makkelijk gebruikt worden om mensen lastig te vallen. (..) Wanneer je [zo iemand] maar voldoende intimideert, is dat meestal voldoende om hem beroepsmatig kapot te maken. Indien mogelijk moet hij volledig geruïneerd worden.’

*

THANS IS INTERNETTEND Nederland aan de beurt. Op 5 september jl. vielen een deurwaarder, een slotenmaker en twee uit Amerika overgevlogen CoS-computerdeskundigen XS4ALL binnen en legden beslag op de computers: een van de gebruikers van deze provider had het Fishman Affidafit op zijn homepage staan. (De ware reden is overigens vermoedelijk dat ook bij XS4ALL een anonymous remailer heeft gedraaid vanwaaraf in a.r.s. werd gepost.) De sekte eiste dat XS4ALL het stuk zou verwijderen; die weigerde. XS4ALL is net als andere providers van mening dat ze dat recht niet heeft, en vergelijkt zich met een dienstverlenend bedrijf: wat gebruikers doen, is hun verantwoordelijkheid niet. De gebruiker in kwestie, Fonss, haalde Fishman van zijn homepage af toen hij door z’n provider van de zaak op de hoogte werd gesteld.

De opschudding in Nederland was enorm. XS4ALL ontving een vloed van steunbetuigingen en geschrokken reacties. Wat meer was: binnen de kortste keren zette een andere gebruiker, Johanw, het document op zijn homepage. Nadat hij een waarschuwend mailtje van CoS kreeg, verwijderde hij het en deelde dat overal mee. Een paar anderen zetten uit protest hetzelfde document op hun homepage bij andere providers en kondigden dat eveneens aan: D’VanGeely bij DDS, ik bij Planet Internet, Newkid bij Cistron. Dat gebeurde onder het motto dat publiek toegankelijke documenten ook inderdaad publiek toegankelijk hoorden te zijn en dat er weliswaar auteursrecht rustte op de geciteerde passages, maar dat die niet werden geschonden wanneer het rechtbankstuk in zijn geheel werd geplaatst.

Toen ook Tweede-Kamerlid Oussama Cherribi (VVD) het stuk op 22 september op zijn homepage zette, ontstond een sneeuwbal-effect. Zijn stap leidde tot meer publiciteit voor het geval. En a.r.s stond versteld: een politicus die het aandurfde Fishman te plaatsen? Meer mensen volgden, waaronder Marcel Möring, en later die week ook Tros On-line. Tientallen mensen doen inmiddels mee: de ene Fishman-homepage na de andere kwam in Nederland beschikbaar. Op 1 oktober waren het er achtenvijftig.

Het wachten is nu op CoS. Een aantal mensen en providers hebben e-mailtjes van Kobrin ontvangen waarin gedreigd wordt met gerechtelijke stappen. Een paar kleinere providers – Cistron, Luna en Dataweb – hebben inmiddels brieven gekregen van het advocatenkantoor Nauta Dutilh, waarin die namens Scientology eisen dat de homepages worden verwijderd; het gerucht doet de ronde dat ook Euronet zo’n brief heeft ontvangen. XS4ALL had ‘m al.

Een aantal mensen is vastberaden om door te gaan en het tot een zaak te laten komen. Ze menen het recht te hebben dit gerechtelijke stuk te publiceren. Sterker: dat dat noodzakelijk is. Deels omdat het wangedag van de CoS op Internet onaanvaardbaar is, met al dat cancellen van berichten en vervolgen van critici op het net. En om andere redenen. Hoe kan een stuk dat allang in de openbaarheid is – de OT’s cirkuleren al jaren – daaruit verwijderd worden? Wat is dat voor een religie, die niet verspreid wil worden en die haar aangangers verbiedt inzage te geven in wat ze te wachten staat? Die haar rituelen als handelsgeheim beschouwt en daar woekerprijzen voor vraagt?

Deelnemer Marcel Möring: ‘Alle grote wereldgodsdiensten zijn doorzichtig. Hun bronteksten zijn voor iedereen ter inzage en mogen vrijelijk geciteerd worden. Als een beweging zich laat voorstaan op haar ‘kerkelijke’ of ‘religieuze’ karakter, mogen wij dan niet eisen dat een ieder zich inzicht kan verschaffen in de teksten die aan die beweging en haar overtuigingen ten grondslag liggen? Dat alle geschriften met betrekking tot rites, gedragslijnen etc. voor iedereen toegankelijk zijn?’

Ondertussen kijkt de nieuwsgroep a.r.s. ademloos toe: mocht het hier tot een zaak komen, en mocht Scientology die verliezen, dan is Fishman eindelijk vrij op het Net. Want in welk land je hem kunt vinden, doet er niet toe: met een Internetverbinding haal je hem van elke plaats op.

Bronnen:

  • Der Spiegel, 25 september 1995;
  • L. Ron Hubbard: The dissemination of material (onderdeel van het Fishman Affidavit); Hof van Madrid, D / Previas 2663/84, december 1994;
  • Steven Fishman: Statement, 29 april 1994; Fishman Affidavit: Central District Court of California, Case no. 91-6426 HLH (Tx), 4 april 1994;
  • Scarffs verklaring: Central District Court of California, Case No. CV 91 6426 HLH (Tx), 3 mei 1993;
  • e-mail van Helena Kobrin aan mij, 29 september 1995;
  • de nieuwsgroep alt.religion.scientology;
  • Een lijst met alle deelnemende homepages stond op The FishNet. Op The Scarff Rack stond een lijst met plaatsen waar Scarffs getuigenverklaring te vinden is.

Taalvernieuwing

[Voor Surplus.]

Voor de processen die zich in ons gemoedsleven afspelen, is onze terminologie vrij armzalig. Probeer maar eens een ander nauwkeurig uit te leggen wat er in je om gaat en hoe een bepaald gevoel tot stand is gekomen. Er is slechts een zeer beperkt aantal woorden dat direct naar het mentale functioneren en naar emoties verwijst. De meeste van zulke termen hebben bovendien betrekking op psychische toestanden. Voor psychische processen of ontwikkelingen is nauwelijks een vocabulaire voorhanden.

Opmerkelijk is dat vrijwel alle uitdrukkingen die we gebruiken om zulke toestanden en processen te beschrijven, metaforen zijn en dat machines er de hoofdmoot van zijn. Piet Vroon en Douwe Draaisma, die daar in 1985 een boek over publiceerden, wezen erop dat zowel de filosofie als de psychologie keer op keer terugvallen op vergelijkingen tussen mens en machine en dat elke tijd een nieuwe groep metaforen voortbrengt, die verbonden is met de techniek van dat moment (‘De mens als metafoor’). De klok, de stoommachine, de verbrandingsmotor en electriciteit zijn allemaal vruchtbare leveranciers van zulke metaforen gebleken. Denk maar aan stoom afblazen, van de kook raken, op spingen staan, druk op de ketel zetten, een uitlaatklep nodig hebben (stoom); of aan opgewonden zijn, van slag zijn, overspannen zijn, veerkracht missen (klokken en veren); aan bijtanken, op de rem gaan staan, gas terugnemen en vastlopen (auto); aan onder spanning staan, weerstand voelen, de stoppen die doorslaan, moeten omschakelen en jezelf moeten opladen (electriciteit).

Het wachten was natuurlijk op computermetaforen. Langzaamaan sijpelen ze het taalgebruik binnen. Laatst hoorde ik iemand over zijn gebrekkige communicatie met een ander zeggen dat ze ‘een interface probleem’ hadden en dat die ander ‘niet gebruiksvriendelijk’ was. Ik zeg wel eens dat ik een nieuwe versie hoofd wil (Spaink 1.4) of anders tenminste geheugenuitbreiding, extra simmetjes. ‘Kun jij niet multitasken dan?’ vroeg een kennis die verbaasd was over mijn verbazing dat hij naar de radio luisterde terwijl hij tv keek, daarbij een boek las en met iemand telefoneerde.

Afgelopen week las ik Microserfs van Douglas Coupland. Wie op zoek is naar moderne metaforen, kan daarin naar hartelust grasduinen. Het verhaal beschrijft het wedervaren van een groepje programmeurs voor wie de omgang met computers eenvoudiger is dan die met mensen en wier taalgebruik doordrenkt is van nerd lingo. Het knappe van Coupland is dat hij met zijn nieuwe metaforen een ander licht weet te werpen op oude verschijnselen: een vrouw die geplaagd wordt door nare herinneringen zegt ergens dat ze bang was ‘een read-only bestand’ te zijn; machines worden beschreven als het collectief onderbewustzijn van mensen; lichamen zijn harde schijven waar informatie in kan worden opgeslagen en van af kan worden gelezen.

Alleen wacht ik nog op het moment waarop iemand op de opmerking: ‘Tsja, het systeem was down’ zal antwoorden: ‘Dan had je ‘m toch kunnen opvrolijken?’

Wees inventief

[Gepubliceerd in muziekblad Watt; een of andere JanDoedel wilde wettelijk voorschrijven dat allerlei grote podia zoveel procent Nederlandse muziek moesten programmeren.]

Een wettelijke verplichting om grote concerten te laten openen door Nederlandse acts? Nou! Een goed plan! Luistert allen naar Hollandse Waar en anders gaat het hele feest niet door. We gaan ze gewoon boycotten, al die buitenlandse bands die het succes zo gemakkelijk in de schoot geworpen hebben gekregen en hier nu onverdiend mogen schitteren in het voorprogramma van de Rolling Stones, Extreme of (godbetere) Bon Jovi. En MTV moet ook van de kabel af want Headbanger’s Ball doet nooit iets aan Nederlandse bands en bovendien zijn ze gestopt met 120 Minutes. Niet dat daar ooit Nederlands werk te zien was, behalve de kennelijk onvermijdelijke Bettie Serveert, maar dat terzijde.

Boycot! Boycot! En reken ze in, sla ze in de boeien, die verfoeilijke bandjes die landgenoten meenemen om het publiek bezig te houden. Bekogel ze met Edammer kazen en verlepte tulpen terwijl U de klompendans uitvoert op hun – ook al geïmporteerde – drumstel.

Of hoewel: bij Bon Jovi in het voorprogramma moeten staan – hu. Persoonlijk zou ik er niet aan moeten denken, ware ik Nerve, Nembrionic Hammerdeath of Violation of Trust. Gorefest haalt trouwens zelf met gemak vijfduizend bezoekers, dus dat is het probleem niet. En Type O Negative, Biohazard, de Ramones en Sick of It All komen naar de Melkweg, Paradiso, Noorderligt, Vera of Nighttown; prettige zalen waarin je op hoogtij-avonden veel mensen kunt proppen maar geen vijfduizend, zodat de echt interessante concerten sowieso buiten deze illustere maatregel zullen vallen.

Want grote concerten zijn helemaal niet leuk. Zulke zalen kunnen niet dampen en stampen, wat immers een belangrijk ingrediënt is voor een goed optreden. Iggy Pop zien in Paradiso is onvergelijkbaar ingrijpender diezelfde Iggy Pop, met diezelfde energie, op Lowlands aanschouwen. En aan Henry Rollins in de Ahoy moet ik al helemaal niet denken. Als Tool, Sonic Youth of de Swans naar Nederland komen ben ik eigenlijk benieuwder naar welke hier nog onbekende groep zij nu graag willen promoten, dan naar een Nederlands bandje dat ik zonder tussenkomst van wie dan ook doordeweeks in Arena kan gaan beluisteren.

Wat ik wel graag vaker zou willen zien, zijn avonden met vier of vijf betrekkelijk onbekende Nederlandse bands gekoppeld aan een grotere naam. Zoals Paradiso in 1993 de Dutch Deathmetal Night deed: veel bands die relatief onbekend waren met Gorefest als halsreikend hoogtepunt. Kies een handvol techno-bands en plak daar Nerve aan vast; doe iets met gitaargroepjes en vraag desnoods Bettie erbij. Wees inventief. En grijp niet meteen naar wetten…

Suikerzakjes

MIJN TAFELGENOOT HAD me iets gevraagd. Aandachtig keken we daarna naar de zojuist geserveerde koffie. Er lag een papieren onderleggertje met opdruk tussen kop en schotel; het schoteltje was voorts uitgerust met een lepel, een suikerzakje, een cupje koffieroom en een chocolaadje. (De betere koffie onderscheidt zich doordat er chocolade naast wordt gelegd in plaats van een koekje.)

Nee,’ zei ik, ‘nooit. Mijn moeder doet het trouwens wel.’

‘De mijne ook,’ zei mijn tafelgenoot, ‘ze stopt ze in haar handtas.’

Waarna ik opsomde wat mijn moeder altijd meeneemt van haar schaarse bezoeken aan de horeca: suikerzakjes, koffieroom, mosterdzakjes, zakjes met zout en zakjes met peper. Als ze per vliegtuig reist bewaart ze zelfs het plastic bestek dat daar bij de maaltijden wordt geleverd, wast dat thuis af en legt het op een speciale plaats. ‘Dat kan nog goed van pas komen,’ zegt ze dan.

Wat is dat toch, vroegen we ons ineens af, dat mensen suikerzakjes en roomcupjes uit cafés meenamen? Zou het de gedachte zijn dat je er, aangezien je ervoor hebt betaald, ook recht op hebt ook al blief je het zelf niet in je koffie? Omdat ervoor betaald is en omdat het derhalve – zoals mijn oma dat altijd zei – ‘eeuwig zonde’ zijn om het daarna te laten liggen? Is het verkapte gierigheid en angst voor verspilling? Mijn moeder heeft ooit, toen ze om de rekening vroeg in een restaurant, een kurk bij de nota gevraagd. Dan kon ze de halflege fles witte wijn namelijk dichtmaken en meenemen. Voor mij.

De consumptie moet kennelijk voor het volle pond benut worden, zo niet nu, dan toch later, en zo niet zelf, dan door anderen. Mijn moeder beweert althans dat haar verzamelwoede ‘zo handig’ is; dan heeft ze namelijk altijd een reserve en hoeft ze voor de visite geen koffieroom te kopen die vervolgens aangebroken in de koelkast wacht op bederf, want zelf drinken ze hun koffie zwart. Maar dat is een kul-argument. Het gaat hooguit op voor de koffiemelk. Suiker, mosterd, zout en peper heeft ze thuis altijd in ruime hoeveelheden voorhanden. Dus nogmaals: waarom dat verzamelen van uitgereikte zakjes en pakjes?

‘Mijn moeder bewaart ook de stukjes zeep die van zo’n blok overblijven,’ zei mijn tafelgenoot. ‘Eens in de zoveel tijd verwarmt ze die resten en kneedt daar dan een nieuw zeepblok van. Waarvan de rest natuurlijk ook bewaard wordt, en samen met andere, nieuwe overblijfselen tot weer een volgend blok wordt geboetseerd… Goedbeschouwd moet er in dat stuk zeep nog resten te vinden zijn van vlak na haar trouwen.’

Dat woord – trouwen – deed me ineens beseffen dat er iets aan de hand was. Het zijn geen gewone mensen die suikerzakjes meenemen en in hun handtassen stoppen; het is een speciale groep. Moeders.

Het is vast iets hormonaals, iets dat pas in werking treedt en tot volle bloei komt na een bevalling; want het zijn bij mijn weten alleen moeders die dit doen. Ik heb nog nooit een vader op zulk hamstergedrag betrapt, en al evenmin jonge kinderloze mensen. Die nemen een enkele keer wel suikerzakjes mee maar plakken die vervolgens in een album: ze sparen niet voor noodconsumptie doch terwille van de collectie, en niet voor de inhoud maar vanwege de opdruk. Aanbreken is bij hen volstrekt uit den boze. Hun Suikerzakjes dienen gaaf bewaard. (Niet dat mijn moeder de hare ooit aanbreekt; de noodgevallen waarop ze zich immer voorbereidt doen zich zelden voor, juist omdat ze zo goed in zorgen is.)

Hormonen en moederschap. Je zou het kunnen testen. Hebben omgebouwde moeders er nog last van? Vertonen heren die hun kind van jongsafaan hebben opgevoed, zonder dame erbij, hetzelfde gedrag? Zorg. Het gaat om de zorg. Jezelf bevoorraden om hen die je lief zijn ten alle tijde te kunnen hoeden en voeden, om te zorgen dat het ze nooit aan iets zal ontbreken; en die suiker of mosterd is daar een mal symbool van.

Maar nee, bedachten we twee tellen later, die vlieger gaat niet op. Het gaat niet om sociale of biologische moeders; het gaat om oudere moeders, vrouwen die de oorlog hebben meegemaakt.

Ik denk dat mijn moeder eigenlijk suikerbieten verzamelt.