‘Een robot is een prima back-up voor een menselijke bestuurder, maar de mens is een waardeloze back-up voor een robot,’ zei een specialist in zelfrijdende auto’s vorige week, naar aanleiding van de Boeing 737 Max die in Ethiopië was neergestort. Een snedige, maar misleidende quote: het probleem wordt ermee in de schoenen van de piloot geschoven. Mensen zijn gewoon niet goed genoeg meer, ze kunnen de techniek niet aan, suggereerde de man.
Maar juist in afwijkende situaties is een automatische piloot lastiger: hij vereist dan meer werk. Dat verhoudt zich bar slecht tot noodsituaties, zeker omdat dan per definitie weinig gebruikte functies in het geding zijn. Bovendien duurt het tegenwoordig altijd even voor je hebt uitgezocht wat er nu precies faalt: de besturing zelf, of de registratie, dan wel de weergave daarvan? Verliest het vliegtuig echt hoogte? Is er slechts een sensor defect? Faalt misschien het scherm dat de hoogte toont?
Boeing zelf valt meer te verwijten dan zijn piloten, of menselijke capaciteiten in het algemeen. Het bedrijf heeft herhaalde klachten van piloten over de onhandelbaarheid van het systeem consequent genegeerd. De automatische piloot is daarnaast al jaren geleden zo complex geworden – in de woorden van Nadine Sarter, een gerenommeerd industrieel ontwerpster en hoogleraar: bewilderingly baroque – dat allerlei functies en correcties diep in het systeem verscholen zitten, en je de meer ongebruikelijke functies alleen kunt bereiken door eerst een lange serie schermen te doorlopen.
Anders gezegd: de automatische piloot vormt een hindernis in noodsituaties. Diverse deskundigen beschreven de crashes van de 737 Max dan ook als een gevecht van mens tegen machine, en helaas won de machine.
Maar de mens had moedwillig slechte kaarten gekregen. Bij elk nieuw type vliegtuig trainen piloten gewoonlijk langdurig in peperdure grondcabines. Maar bij de 373 Max besloot Boeing dat piloten die al vertrouwd waren met de 737, de Max gerust wel onder de knie konden krijgen op een iPad. U leest het goed: op een iPad.
Wat ook niet helpt: alle nieuwe softwarefuncties worden doorgaans bovenop de bestaande gebouwd, mede omdat de automatische piloot anders van meet af aan gecertificeerd moet worden, wat een langdradige en dure affaire is. Beter gewoon een extra module erbovenop zetten, moeten ze bij Boeing gedacht hebben: dat is een korter traject, en dus goedkoper.
Jaren geleden werkte ik bij Fokker. Onze afdeling schreef de software die een vliegtuig in partjes ontleedde en voor elk onderdeel tijdig orders uitzette. Wij hadden ook van die aangegroeide software: module op module. Een van onze systeembeheerders ontdekte op zeker moment een oud snoer programma’s dat elke vrijdagavond autonoom draaide. We hadden geen idee wat die batch deed: documentatie en code ontbraken, er restte alleen machinetaal.
We durfden er niet meer aan te komen. En dat waren maar bestelbonnen.
Kunnen ze de techniek niet aan? Is me vreemd. Heel veel mannen hebben méér aanleg aan techniek wat er mooiste is aan vakgebied. ( ik heb ook méér aanleg aan techniek ), ja hoor als ik niet auditieve handicap was, was ik allang méér dan pilote alleen geweest. Geweldig beroep.
Vanaf jaren 50 tot met 2000 waren vliegtuigen heel zelden in crash, maar tegenwoordig inderdaad zoiets te veel van de goeden. Als je in automatisch pilot in hoogte van bv 250.000 voet, ongeveer 72 a 75 kilometer hoog, laat vliegen, wel zo veilig als wat, hoe hoger hoe schoner. Maar dat is te hoog, denk ik. In maximaal hoog vliegen is 15 KM of zoiets. Dat is vrij normaal, maar de snelheid gaat steeds gekker. Hoe sneller hoe vuiler ze worden, hoe groter de kans ze kapot in materialen krijgen, alles kan. Bijv als je met de auto rijd over de snelweg met 120 KM, dan is er niemand sneller dan 180 KM toch? Dan gaat ie zeker zo goed als crash. In Duitsland rijden veel in 180 KM, omdat de wegen breder zijn, en ook massieve auto’s zoals merdeces.
Voor vliegtuigen Boeing de dikste is 747 MAX, is niet gewoon als er iets nieuws is. Techniek is kapot, ja, automatisch pilot kan het wel, maar piloot kan het wel. Het ligt gewoon aan die materialen die kapot gaan in hoogste luchtdruk, te zwaar, hoeveel kans ze in crash krijgen? Door vervuiling in de lucht, vogels, bepaalde luchtstoffen en technisch materialen.
Het zou méér controleurs bij moeten om het goed te doen, niet meer in snelle tempo werken, dat zou ook gekker worden.