In rouw blijk ik vrij slecht te zijn. Althans: ik bak niks van de geëigende stadia van rouwverwerking, ik haal ze allemaal door de war. Van depressie – stadium vier volgens de boekjes; aanvaarding, het vijfde en laatste stadium, scheen daarna eindelijk binnen bereik te liggen – schoot ik hopeloos en redeloos stadium twee in: boosheid.
Zeg maar gerust woede.
Niet dat ik tegenwoordig tierend door de straten loop, maar zodra iets me niet zint, overvalt een onblusbare boosheid me en neemt die me in de greep. Mijn lontje is kort, momenteel.
Mijn woede richt zich op niemand in het bijzonder en dus op alles en iedereen in het algemeen. Een ongerichte boosheid die zich hunkerend een uitweg zoekt. Met als gevolg dat ik bijna blij ben wanneer ik denk dat mijn woede dit keer gerechtvaardigd is. Dan mag ik namelijk eindelijk met recht & reden flink zieden, kan ik te langen leste echt schaamteloos laaiend zijn.
Nee, ik ben oprecht niet boos op mijn hartsvriendin annex echtgenote omdat zij dood ging, zoals iemand laatst suggereerde: zó verblind ben ik nou ook weer niet. Ik ben alleen maar immens – en vreselijk onvruchtbaar – boos op het lot. Boos dat zo’n grandioos mens geen langer leven beschoren was. Boos dat mijn allerbeste vriendin er niet meer is. Boos omdat ik me sindsdien zo ongeneeslijk kut voel.
En ik ben bang. Mijn ouders – beiden inmiddels boven de tachtig – hebben helaas niet het eeuwige leven. Ik ben werkelijk als de dood voor het moment dat ook zij me ontvallen. Dan ben ik alledrie de mensen kwijt bij wie ik altijd kon schuilen, of nee, vooral: de mensen bij wie ik dat daadwerkelijk durfde. De mensen die me als geen ander kenden.
Ik weet niet goed hoe te leven zonder deze drie mensen. Ja, ik heb werk, een kat, en vrienden. Dat is al meer dan veel anderen hebben. Maar in plaats van mijn zegeningen te tellen, denk ik tegenwoordig bij zowat alles: who cares, en: so what? Mijn werk interesseert me te weinig, ik mis elke concentratie (waardoor ik belazerd werk aflever), en vrienden mijd ik omdat niemand van hen het gemis aan Chris kan opvullen.
Niks heeft nog glans. Niks, behalve dan de woede.
Rage, rage, against the dying of the light.
Daarnaast tob ik met schaamte. Is het niet gênant dat ik nu zo beklemd ben over de latere dood van mijn ouders, terwijl veel van mijn vrienden sowieso allang geen ouders meer hebben? Kind, tel je zegeningen: ze zijn er per slot van rekening nog, hou ik mezelf voor. Maar in de praktijk kom ik werkelijk niet verder dan bang zijn om ook hen bij mijn verliezen te moeten gaan optellen.
Waarna het volgende stadium van mijn allesvernietigende woede zijn intrede doet, te weten de boosheid op mezelf. Want al die andere woede is uiteindelijk niks anders dan zelfmedelijden, en dan word ik daar weer boos over, want het zou méér moeten zijn.
Een cirkel van woede. Een cirkel van verlies. En ik weet niet hoe eruit te komen.
Van stadium vier naar twee. LaSpaink houdt zich weer es niet aan ‘t protocol en dat verbaast me nou net niX. Dat van die schaamte wel; dat lijkt me een geheel nieuwe ervaring voor je.
En angst om je ouders is angst om jezelf en derhalve volkomen gerechtvaardigd en dat verdwijnt pas wanneer ze ook daadwerkelijk komen te overlijden.
Nee, ik heb ‘t niet kleiner; U mag ‘t wisselgeld houden.
Verder niets verstandigs te melden, ikke: men vervoege zich bij de dichtstbijzijnde dominee, imam, kapelaan of rebbe.
kNusje
Lieve Karin,
Ik kan het me allemaal zo goed voorstellen en dat terwijl ik eens mijn partner ben kwijt geraakt. Mijn alles. Ik worstel op de zelfde manier met de dood van mijn schoonvader waar ik de tijd voor zijn overlijden heel innig en intiem voor heb gezorgd. Hij was 92 toen hij stierf. Een voltooid leven zeggen mensen om me heen. En ik begijp het…..maar ik ben boos. Boos dat andere dood gaan terwijl ik dood wil en niet ga. Ik begrijp er niets van. Waarom gaan mensen die je lief zijn. Waarom zij wel……….waarom ik niet. Ik vind het niet erg, het zou voor mij als een verlossing komen.
Ik zou willen dat ik, door nu te sterven jouw boosheid, je verdriet, je pijn weg zou kunnen nemen. Maar ja. dat zal wel niet gebeuren. We moeten er door heen. Jij door de boosheid, door het verdriet……….ik door het leven…….Anders is het niet.
hou je goed, lieve dappere vrouw. Jou tijd komt nog……
Dikke kus
Nance
Lieve Karin, de dood is een rotstreek. Het hoort bij het leven en dat is goed. Zo gaat dat nu eenmaal, maar niet als het om je geliefden gaat…. die horen gewoon te blijven… totdat samen sterven een optie is…
Twee armen om je heen…
Ik ben tegen de dood, Dylan Th. Was so right.
Xxxxxx
Wil je een keer bellen?
Ik heb wellicht concrete suggesties voor je wat je zou kunnen doen.
Frans
Het is een rotstreek, de dood. Zo voel ik het ook. Ga niet vechten tegen wat er bij je naar boven komt. Het is allemaal zo terecht. Vul het niet in. Je ratio die zo goed bij jou is ontwikkeld beschermt je niet it keer. Het werkt je eerder tegen. Al die gedachten en dat je ipv bang blij moet zijn dat je je ouders nog hebt. Als je bang bent ben je bang. Accepteer en waardeer het. es te sneller vloeit de angst weg en onstaat er nieuwe ruimte. Heel sterkte, Karin. Makkelijk is het niet…
Alsof verdriet, woede en angst nog niet voldoende zijn. Doe daar maar geen scheppen van schaamte, zelfverwijt en schuldgevoel bij, echt, dat hoeft niet.
De eerste drie emoties verwijzen naar de waardevolle band die je met je naasten had en hebt – op dit moment ondraaglijk, maar wel een teken van liefde.
De laatste drie emoties maken jezelf alleen maar stuk en lijken meer een afleidingsmanoeuvre voor de eerste drie.
Beste Karin, we kennen elkaar niet, maar ik zit in een vergelijkbare en tegelijk compleet andere situatie. And it’s tough. Be kind to yourself. Sta je zelf toe te voelen wat je voelt. En als je het dan ook nog eens zo goed onder woorden weet te brengen, dient het ook nog ergens voor.
En verder: adem in, adem uit.
Lfs,
Els
“Waarna het volgende stadium van mijn allesvernietigende woede zijn intrede doet, te weten de boosheid op mezelf. Want al die andere woede is uiteindelijk niks anders dan zelfmedelijden, en dan word ik daar weer boos over, want het zou méér moeten zijn.
Een cirkel van woede. Een cirkel van verlies. En ik weet niet hoe eruit te komen.”
ALLESVERNIETIGENDE…
Sorry hoor, maar dit past bij een puber (of nog iets jonger iemand).
Dat ben je echt niet meer, Karin en wat je laat zien, heeft weinig tot niets te maken met slecht zijn in rouwverwerking, maar alles met een (te) sterk analyserende, hoogintelligente volwassene, die zwelgt in zelfmedelijden.
Een cirkel van woede…
een cirkel van verlies…
Voorbeelden van Comedia dell’Arte.
Uiteraard wens ik je wel alle sterkte toe om hier uit te komen.
Panta rei (trema kan ik niet vinden) Al geloof je het misschien niet; ook dit gaat voorbij. Dat gaat in zekere zin vanzelf. Je hoeft het ‘ alleen maar’ te doorstaan. Mijn ervaring is dat verlies van mijn geliefde me meer mens heeft gemaakt. Sindsdien kan ik me beter verplaatsen in andere mensen. Mijn motto was en is:’voelen wat er te voelen valt’. Dat vraagt overgave aan wat is. En daarin schuilt, voor mij, een zekere schoonheid.
Dit zijn wat gedachten die de door jou beschreven ervaring bij mij oproept. Ik kan je alleen maar kracht en liefde wensen!
Protocollen, fases…. Fases, schmazes lieve schat. Maar misschien is, niet die boosheid en die angst zelf, maar wel de intensiteit ervan voor een klein deel te wijten aan je energie ook langzaam weer een beetje terugkrijgen, voordat het rouwen helemaal voorbij is, met deze uitwerking? je bent wel vaker boos geweest hoor, en goed boos ook, maar je hebt er inmiddels best lang gewoon te puf niet voor kunnen opbrengen denk’k. XXX
Zo te horen ben je aan ‘t kauwen Karin.Aan ‘t kauwen op de rouw.Hoop dat je ‘m,na de tijd genomen te hebben goed te kauwen,daarna echt door kan slikken,zodat het een onderdeel van ‘het Jouwe’ kan/mag worden in plaats van dat wat zo zwaar op je maag ligt….
Ik wens je een lief glas wijn bij al dit kauwen toe. Rich*
((Karin))
over gevoel praten en schaamte praten
fijn dat je je ouders hebt! kaqn me voorstellen
na wat je mee hebt gemaakt dat je denkt wanneer nog meer..
Gooi het eruit op een creatieve manier, Karin. Ga boetseren, en maak lelijke (of mooie) koppen, of ga schilderen met agressieve kleuren. Dat het uit jezelf komt en je ernaar kan kijken. Het lijkt een trucje, maar ik heb de indruk dat onze psyche toch zo werkt. Misschien helpt het. Het is dan in elk geval geen denkwerk, maar handenwerk. Kan je op andere gedachten brengen.
Echtgenote Karin, kind Karin, vecht, lach , huil , bid , werk en bewonder , en verwonder dat alle leven een begin en eind heeft maar in ons hoofd nooit eindig is, en herinneringen geeft die niemand met jou delen kan omdat jij enig en uniek bent. Komt goed !
Karin,
Het zijn emoties.
Het heeft geen enkele zin om rationaliserend te zeggen: volgens het boekje had ik in vakje vijf moeten zitten, het is geen Ganzebord. Je zit niet in vakje vijf, je zit – volgens het boekje – weer in vakje twee. Moet je dat dan als een terugval zien? Volgens mij niet. ‘t Zou zomaar kunnen dat dat boekje het niet altijd bij het rechte eind heeft, zoals zo vaak met boekjes.
Die stadia bestaan eigenlijk niet eens als zodanig, vind ik. Je kan naar mijn idee niet echt spreken van stadia, zeker niet als je ze lineair achter mekaar zou willen plaatsen. Ik noem het liever belevingsvormen die naast mekaar bestaan en om mekaar heen draaien in de vijver van je ziel en die beurtelings hun kop opsteken. De ene keer ervaar je berusting, de andere keer niet of zelfs het tegenovergestelde.
Het hangt ook nog eens af van je eigen stemming. Ja, die heb je ook nog. En als er iets anders ook tegen zit, dan wordt je rouw ook moelijker te hanteren, je incasseringsruimte is klein. Dat gaat dan weer over als dingen mee zitten.
Ook heeft het geen zin om te zeggen: ‘Maar ik ben toch beter af dan anderen die al meer naasten hebben verloren?’ Dat is iets waar je pas later aan toe kan komen. Emoties, rouw, zijn een persoonlijke zaak en ontstaan binnen jouw perspectief, niet binnen dat van een ander. En ze laten zich niet wegredeneren. Nou ja, het kán wel – iets waar je jaaaaaaaren mee door kan gaan – maar dat is linke soep, emoties onderdrukken is ‘tamelijk’ ongezond.
En zelfmedelijden? Heb schijt aan alle negatieve kwalificaties die daarover de ronde doen (en die jij kennelijk ook hanteert). Laat het zijn zoals het is.
Naar mijn idee ontstaat zelfmedelijden op ‘t moment dat je te weinig medelijden ervaart van anderen of dat nou wel of niet realistisch of redelijk is. En dus heb je dan maar medelijden met jezelf. Moet kunnen.
Het kan best zijn dat er anderen zijn die toch wél medelijden met je hebben, je ouders bijvoorbeeld in jouw geval, maar je ervaart het (kennelijk) als te weinig. En daar is naar mijn idee een heeeeele goede verklaring voor, want juist die ene, die ene, is er niet meer om dat medelijden met je te hebben, om jou te troosten. Juist in relatie tot háár sta je er nu alleen voor en dat doet natuurlijk ontzettend pijn.
Verder kan ik me alleen maar voor de volle 100% aansluiten bij Agnes (9) die schreef: “Mijn motto was en is:’voelen wat er te voelen valt’. Dat vraagt overgave aan wat is. En daarin schuilt, voor mij, een zekere schoonheid.”
Dat het enorm moeilijk is om je over te geven aan ‘wat is’, dat moge duidelijk zijn, vooral als ‘dat wat is’ ánders is dan je het zo graag had gewild. Woede is dan vaak een vorm van verzet tegen dat wat is. En dat mag, het is je goed recht om kwaad te zijn over deze situatie, ook al zal hij er niet door veranderen. Maar ook dát is geen reden om je kwaadheid er dan maar mee weg te redeneren, zo van: hij past niet in het boekje. Je mág kwaad zijn, zolang als je dat zo voelt, dan maar onredelijk. (En dat – onredelijk – is waarschijnlijk iets dat niet in jouw boekje past.) En woede is vaak ook een vorm van verzet tegen het onontkoombare verdriet, ook dat is iets ‘wat is’. En dan is ‘voelen wat er te voelen valt’ heel, heel erg moeilijk.
En – met alle respect – jij bent pas een jaar (of iets meer) in rouw, je bent nog een broekie. Het kan best zijn dat dit soort tumultueuze gevoelens de komende jaren nog wel vaker de kop opsteken, ook al zal dat geleidelijk minder worden.
En uiteindelijk zullen al deze stormen gaan liggen en dan resteert het goede. Maar pleur deze laatste wijsheid voorlopig maar in de prullenbak, want volgens het boekje ben jij daar nog lang niet aan toe. ;)
Heel veel sterkte ermee,
Janus.
PS,
Dat zelfmedelijden ook een valkuil kan zijn, laat ik hier even rusten. Bovendien is het bij jou nog lang niet zover, als het al zover komt, niet in de laatste plaats, doordat je er zelf alert op bent.
Dag Karin, het was Elisabeth Kübler Ross die de verschillende stadia van rouw als eerste benoemde. Zij heeft nooit beweerd dat er een vaste volgorde in de cyclus zit, je maakt ze allen door en ze herhalen zich en je hebt terugvallen en vooruitgang. Het vergt veel energie rouwen en verdriet hebben. En dat je bang bent je ouders kwijt te raken… ook dat is een uiting van rouw en een teken van rouwverwerking. Heb geduld met jezelf ook al heb je geen geduld (met een knipoog naar Renate Rubinstein van wie die uitspraak oorspronkelijk afkomstig is).
Sterkte!
Vandaag kwam ik deze uitspraak tegen:
I’ve never seen any life transformation that didn’t begin with the person in question finally getting tired of their own bullshit.
– E. Gilbert
… en dat hielp me erg. Ik zit tamelijk aan de grond, en ik ben mezelf grondig beu. Wellicht dat ik een Munchhausen-manoeuvre kan doen, en mezelf aan mijn haren weer overeind kan trekken.
En ja, de adviezen en harten onder de riem hier helpen. Ze maken verschil.
@17.Spaink ≡ 22 mei 2014 ≡ 02:11
“Ze maken verschil.”
http://de.wikipedia.org/wiki/Knicks_(Höflichkeitsform)
tegen dat ik jou grondig beu ben; verneem je zulks per omgaande
Over exact drie weken vieren we (vader, moeder, kind’ren & vrienden) Elmo haar verscheiden van ‘n jaar her. In stijl. Met bier en quadrupelballen in de tuin van de paters Trappisten en ik weet nu, als toen, dat ik niks of niemand wat verwijten mag; wél kan: tenslotte ben IK degeen die haar moet missen… .. .
heel veel sterkte
ik hoop dat het lukt je weer een beetje overeind te trekken
mischien 1 doel per dag
je weet alles over depressie,
denk er aan en hoe je er uit komt
depressie ligt dicht bij rouwen
en bij rouwen kunnen alle stadia door elkaar lopen
zoek je hulp als dat nodig is?
je hebt zoveel mee gemaakt
zo veel liefs gewenst
anita
Ik voel de pijn die u voelt, ik ben alles al kwijt, mijn echtgenoot, mijn beste vriendin, mijn beide ouders en bijna mijn hele familie, ook mijn vriendenkring van vroeger is zeer uitgedund, niemand om herinneringen mee op te halen, maar ik ben gaan verhuizen en heb een nieuwe vriendenkring opgebouwd, heeft jaren geduurd hoor maar ik voel me weer een mens met een verleden en …… een toekomst. Ik heb weer een beste vriendin een enig mens en we wonen ook nog dicht bij elkaar, Geloven doe ik niet, dus daar kon ik niet terecht. Het lukt wel het duurt alleen even, heel veel sterkte van lotgenote.
Karin,
Misschien kan dit je een beetje oppeppen?
Het boek: ‘Metal Cats’ van Alexandra Crockett (Powerhousebooks.com)
Groetjes. ;-)
Hai Karin,
Moeilijk is dat je niks kunt afdwingen, zeker niet in de rouw. Alles wat je schrijft klopt en is zo natuurlijk als de lucht. Ook de dingen die je niet bij jezelf wilt hebben zoals het ongebreidelde en ongerichte, en ja, ook het zelfmedelijden. En de angst je ouders te verliezen. Geen enkel argument kan dit tegenhouden. De dood van geliefden is een natuurramp die ons (allen) overkomt alleen niet tegelijkertijd. De pijn en angst die je voelt is iets waar je doorheen moet , kan en zult gaan. Sterkte. Er komt een tijd dat je hier op terug kijkt. X Babette
Dag Karin,
Het is voor mij een verademing om deze eerlijke gevoelens te lezen.
Pijn, verdriet, angst, schaamte mag zo weinig meer getoond worden, alleen massaal, in grote groepen, maar persoonlijke pijn liever niet.
Mijn woorden helpen je waarschijnlijk niet, het is jouw pijn, verdriet en angst maar schaam je je er alsjeblieft niet voor!
Dankjewel, je hebt mij een eind verder geholpen door dit te durven schrijven
Brenda: Het wordt beter, het wordt minder. Ik kan je niet beloven dat het over gaat, maar ik kan je wel verzekeren dat het went, en dus: dat het minder pregnant wordt.
Als ik mezelf-van-nu vergelijk met mezelf-van-toen-ik-dit-stukje-schreef, ben ik alweer zoveel rustiger. Het verlies is niet minder, maar het bepaalt niet langer alles. En dat scheelt een boel…
kom op, ga gewoon rouwen, iets wat we gewoon moeten doen en doe daarnaast gewoon de dingen waar je goed in bent en waarvan je kan genieten.