Ze waren op de kop af vijfenzestig jaar, vier weken en één dag getrouwd. De laatste tweeëneenhalve jaar leefden ze gescheiden: hij thuis, zij in een verpleegtehuis honderd meter verderop, wegens vergevorderde dementie. Hij ging sindsdien trouw elke dag op bezoek.
Ze was er diep ongelukkig. Ze snikte vaak, ze schopte machteloos tegen tafelpoten, bonkte met haar rolstoel tegen de muren, ze jammerde dat ze haar moeder nodig had, en bovenal wilde ze weg, weg, weg – naar huis. Maar haar eigen huis herkende ze al lang niet meer. Die ene keer dat hij haar mee terug nam, gedroeg ze zich als een kat in een vreemd pakhuis en mompelde kleintjes dat ze eigenlijk liever naar huis wilde. Ze wilde vooral terug naar vroeger, dacht ik dan.
Ze zakte steeds verder weg. Haar zinnen rafelden in flarden uiteen en haar woorden raakten in de war, en wat ze zei was vaak onverstaanbaar. Een enkele keer kwam er plots een coherente frase uit, drie of vier woorden achtereen in de goede volgorde. Dat voelde van de weeromstuit als een volzin. Het ging toch nog best goed met haar, zei hij dan optimistisch.
Hij bleef trouw komen. Hem herkende ze wel: zodra ze hem zag, lichtte haar gezicht op: de onrust en onvrede verdwenen op slag en haar ogen kregen weer glans. Hij was haar man, zij werd weer zijn meisje. Tien seconden later zakte ze meestal weer weg in haar dommel.
Hij keek dwars door haar nukkigheid en de mist in haar hoofd heen. Hij pakte haar hand, gaf haar een kusje en ging naast haar zitten. Meestal zweeg hij. Er viel niet zoveel meer te zeggen, ze begreep het toch niet, maar hem voelen – dat kon ze wel.
Vorig weekend werd ze plotseling ziek. Ze kreeg hoge koorts, moest overgeven, en werd vre-se-lijk moe. Te moe om wakker te blijven, te moe om te praten, te moe om te eten. Ze schudde na dat weekend hooguit nog met haar hoofd, trok haar schouders licht op, of knikte flauwtjes. Maar wanneer ze hem zag, op de stoel naast haar bed, straalde ze even en trok er een zweem van een glimlach over haar gezicht. Kracht om zijn hand te grijpen had ze niet meer.
Zaterdagavond – hij was bij haar – keek ze op, en fluisterzuchtte tegen hem: ‘…hou van jou…’ Het waren de laatste woorden die ze sprak, haar finale volzin was voor hem. Ze viel daarna prompt in slaap.
Zondagmiddag stokte haar adem, twee of drie minuten later overleed ze. Hij keek stilletjes naar haar, ik hield hem vast.
Het is de allermooiste erfenis die je als kind kunt krijgen: ouders die zo’n onverbrekelijke, standvastige liefde voor elkaar koesteren en die dwars door elkaars makke heen konden kijken. Ouders die opbloeiden zodra ze elkaar zagen. Ouders die elkaar graag kusten, privé en openbaar. Ouders die graag hand in hand zaten, die gearmd over straat liepen, die trots naar elkaar opkeken en blij werden van elkaars nabijheid.
Ouders die vijfenzestig jaar, vier weken en één dag getrouwd zijn geweest.
• • •
Eerdere columns over mijn ouders en mijn moeders dementie:
- Oude angsten, 22 juli 2020
- Meisje achter de schutting, 27 mei 2020
- De kosten van langer leven, 19 juni 2019
- Niets is wat het lijkt, 13 maart 2019
- Dobberend, 14 februari 2018
- Niks vertederends aan, 20 april 2016
[Beeld: fragment van een foto van mijn ouders, gemaakt door Gon Buurman, 1990]
Geachte mevrouw Spaink,
Beste Karin,
Wens u graag toe dat de warme reacties hier en op Twitter je goed doen bij het verwerken van het verlies van uw moeder. Moge de herinneringen aan haar bijdragen aan uw geluk en daarmee (via uw columns) aan de empathie van derden.
Dag Jan, dankjewel, en ja, de reacties zijn hartverwarmend…
Lieve Karin. Prachtig eerbetoon aan de liefde, hoe triest de aanleiding ook is. Heel veel sterkte en een hug.
Jan
Dankjewel Jan!
Karin Spaink,
Wat een verhaal, zo ontroerend!
Wens je veel sterkte en ook met betere gevoel (vrede mee?)van
afscheid nemen van je liefdevolle vrouw en moederliefde!
Judith
Tranen in m’n ogen. Gecondoleerd, want een moeder verliezen doet heel veel pijn, óók als ze al lang dement is. Ik weet dat.
Lieve Karin,
Wat een blessing, zulke fijne liefhebbende ouders,
Dank voor het mooie schrijven over hen, koester alle mooie herinneringen.
Je hebt er vast vele. Ook al is het nu verdrietig voor je.
Liefs en veel Sterkte.
Letitia…
Veel sterkte met het verlies van uw moeder. Ik ken u niet persoonlijk. Maar door deze column toch een beetje. Wat prachtig beschreven en zo! mooi hoe uw ouders met elkaar verbonden waren.. Een vooerbeeld voor velen.. vriendelijke groeten, Anne Mart Witvoet.
Beste Karin
Gecondoleerd met het grote verlies van je moeder.
Heel veel sterkte.
Michael Spaink.
Gecondoleerd en heel veel sterkte. Fijn dat er zo lang zo’n knus thuisfront was, fijn dat je ouders het zo goed hadden samen en wat moet het moeilijk zijn om de emoties te combineren. Zelfs als je het aan ziet komen (en dit was toch nog heel onverwachts snel) is het moeilijk als het gat er daadwerkelijk is en je niet meer kunt knuffelen, ook als je het gevoel had dat je moeder al weg was (wat je eerder wel schreef over de dementie). Je vader zal helemaal in een enorm gat vallen en dat is ook weer ingewikkeld voor liefhebbende dochters. Knuffels!
“Het is volbracht” – “aan hartstocht geen gebrek”
kNusje
SjeePee
Gecondoleerd met het verlies van je moeder. Je hebt de relatie knap verwoord.
Heel veel sterkte.
Henk2
Beste Karin ik hoorde van Peter dat je lieve moeder is overleden. Ik wens je veel sterkte toe. Ik ben de moeder van Peter die jij een paar jaar geleden hebt leren
kennen.