Tegen de tweejaarlijkse borstkankerscreening bestaan ernstige bedenkingen. Enerzijds worden bestaande kankers te vaak over het hoofd gezien, anderzijds worden er geregeld afwijkingen geconstateerd die er later, veel angst en nader onderzoek verder, helemaal niet blijken te zijn. De tweejaarlijkse mammo’s leiden in te veel gevallen tot valse geruststelling of juist tot voor niks in de piepzak zitten.
De Deense onderzoekers Gøtzsche en Nielsen hebben al twee keer (in 2000 en in 2008) via uitgebreide meta-analyses aangetoond dat één op de vijf zichtbare borstkankers wordt gemist bij screening; de zogenaamde vals-negatieven. Maar ook het percentage vals-positieve uitslagen is onredelijk hoog, constateerden de Denen. Als duizend vrouwen zich twintig jaar laten screenen, wordt weliswaar van één van hen het leven gered, maar moeten tweehonderd vrouwen ten onrechte verder onderzoek laten verrichten (en wekenlang in de zorgen zitten), en krijgen tien vrouwen een onnodige operatie. De kans dat een vrouw door aan de tweejaarlijkse screening mee te doen ten onrechte wordt geopereerd of zelfs bestraald, is maar liefst tien keer groter dan de kans dat haar leven erdoor wordt gered.
Een belangrijke reden voor de vele vals-positieve uitslagen is dat foto’s niet altijd makkelijk te beoordelen zijn. Dat is niemands schuld: lichamen presenteren zich nooit zo netjes als de handboeken suggereren. Welke beeldvormende techniek je ook gebruikt, die levert altijd slechts een voorstelling van de werkelijkheid op en laat ruimte voor interpretatie. Als de foto iets raars lijkt te tonen volgt uiteraard nader onderzoek, bijvoorbeeld een punctie of een biopt, en als ook die onduidelijk is een operatie. Dat blijkt dan meestal gelukkig zonder akelige diagnose af te lopen – opluchting alom, uiteraard. Maar zonder dat bevolkingsonderzoek had je überhaupt niet door die medische molen en door al die angst gehoeven.
Gaandeweg lijken medici daarnaast het zekere voor het onzekere te nemen en onduidelijkheid eerder als afwijking te interpreteren. Tegenwoordig wordt DCIS altijd operatief verwijderd: maar ondanks de onheilszwangere naam – ductaal carcinoma in situ – is DCIS helemaal geen kanker, zelfs geen voorstadium ervan. DCIS kán zich later tot kanker ontwikkelen, maar doet dat ook vaak niet: het verdwijnt vanzelf weer, of blijft jarenlang stabiel. DCIS moet je zeker in de gaten houden, maar meteen opereren is bepaald onzinnig. Het zekere voor het onzekere nemen leidt tot onnodige ingrepen en zinloze verminking.
Het grootste probleem met de tweejaarlijkse screening is dat juist de gevaarlijkste kankers er zelden mee worden gevangen. Zulke snelle groeiers kunnen zich makkelijk tussen twee screenings in ontwikkelen en uitzaaien. De enige methode om dergelijke raddraaiers op tijd te ontdekken, is geregeld zelfonderzoek. Voelen of er bobbels zijn of juist deuken, opletten op plotseling ingetrokken tepels of rare afscheiding.
We zouden meer aandacht moeten schenken aan zelfonderzoek. Het is de enige methode om snelle groeiers op tijd te vinden, en voor vrouwen die buiten de screeningsgroep vallen – iedereen jonger dan 50 of ouder dan 75 – sowieso de enige controle die tot hun beschikking staat. Maar zowat iedereen in borstkankerland wijst zelfonderzoek af: teveel vrouwen denken dan iets te vinden dat niets is. (Dan moet je vrouwen beter instrueren, denk ik, en huisartsen opleiden tot goede instructeurs.)
Het rare is dat iedereen in Nederland hamert op de veronderstelde nadelen van zelfonderzoek, maar dat de bewezen nadelen van screening nooit worden genoemd. Kennelijk hebben we screening heilig verklaard. Ook in de vrouwenbeweging, helaas: het proefprocessenfonds van het Clara Wichman Instituut procedeert al geruime tijd tegen de staat om de screening ook voor vrouwen boven de 75 toegankelijk te maken.
Maar de sterfte door borstkanker is de laatste jaren gedaald, is de uiteindelijke tegenwerping; en dat komt toch door die screening? Onder auspiciën van Gøtzsche is zojuist nieuw onderzoek gepubliceerd. Jørgenson & Zahl vergeleken de sterfte aan borstkanker in gebieden waar wel en waar niet wordt gescreend. De verrassende conclusie: ja, de sterfte aan borstkanker is inderdaad iets gedaald. Maar hij is overal gedaald en zelfs meer in gebieden waar nu juist niet wordt gescreend via een bevolkingsonderzoek.
Exit screening, dunkt me. Het levert minder op dan we hopen en kost meer dan we willen. Ik wou dat het Clara Wichmanfonds daarover ging procederen.
11 april 2010 / Lover, juli 2010
Onduidelijke borstfoto’s ontstaan doordat vrouwen in de overgang hormonen gebruiken, daardoor het weefsel zich verdicht. Ook jongere vrouwen hebben dat verdichte weefsel, om die reden begint het onderzoek pas bij vijftigjarigen.
Ook siliconen borstimplantaten geven ( zeer !) onduidelijke foto’s. Siliconen laten namelijk helemaal geen röntgenstralen door en die dingen kunnen ook nog stuk gaan door het onderzoek !
Dus het bevolkingsonderzoek heeft wel degelijk zin, mits vrouwen de juiste voorlichting krijgen.
Ineke, je mist het punt. Lichamen zijn nooit zo helder als de boekjes wel willen, en de grens tussen ‘verschil’ en ‘afwijking’ is stukken minder eenvoudig te trekken dan we zouden willen. En uit meta-onderzoek blijkt nu juist dat dergelijk bevolkingsonderzoek verdomd weinignut heeft, behalve dan voor de werkgelegenheid.
Het is een zeer gevoelig punt dat je hier aansnijdt. Ik ben voorstander van zelfonderzoek, maar de vrouwen om me heen vermijden dat liever. Zelfonderzoek op zich levert vaak al zoveel angst op, het kennen van de eigen borsten lijkt wel een taboe te zijn. Ik blijf er bij tijd en wijle op hameren. Want ook ik ben ‘het bewijs’ dat er leven is na borstkanker, zelfs na drie keer. Ernstig verminkt (doch aardig opgelapt) ploeter ik blijmoedig voort, terwijl ik blijf (voor-)lichten… Dank zij mammografie en – dat moet ook gezegd – een uitstekende arts.
@Karin. Ik zou er als radioloog ook moedeloos van worden als ik voor de zoveelste keer tegen een wit scherm, veroorzaakt door een implantaat of witte vlekken veroorzaakt door groepjes siliconen, aan zit te kijken. Hormonen kunnen bestaande tumoren ook sneller laten groeien, zodat ze tussen twee onderzoeken verschijnen.Er is dus wel degelijk sprake van ‘schuld’ . Waarom worden deze oorzaken niet genoemd in het onderzoek ?Ik ben zeer benieuwd hoeveel onduidelijke foto’s er overblijven zonder dat hormoongebruik en die siliconen borstimplantaten.
Lieve Karin,
Je bent “Linda de Mol-fan” geworden door gooische vrouwen te kijken. Waarom stuur je dit niet in naar het magazine Linda? En godbetert naar de Viva, de Libelle, de Margriet en noem al die troep maar op? Dan bereik je veel meer vrouwen die je, ook met dit stuk weer, kritisch kan laten nadenken. Velen van ons leven in zalige onwetendheid en laten ons van alles aanpraten. Als je hiervoor te bescheiden bent, mag ik dan zo vrij zijn iemand daar in de redactie op te wijzen? Alle credits naar jou uiteraard! Alleen prediken in eigen parochie (dat klinkt onaardig, maar zo bedoel ik het allerminst!) levert te weinig op, denk ik. Ik gun iedereen je kritische blik!
Hartelijke groet, Sandra (“Karin-fan”!)
Karin, ik ben het niet met je eens.
Mijn tumor zat te diep om te voelen en is door de tweejaarlijkse mammo (mijn eerste keer!) ontdekt. Gelukkig op tijd, een ‘simpele’ DCIS met 4 zeer agressieve uitzaaiingen! Inmiddels heb ik verschillende lotgenoten ontmoet met dezelfde ervaring. Zonder borstfoto was bij ons de kanker niet ontdekt.
Daarom vind ik het toch jammer dat er geen vergelijkend onderzoek is naar de gevolgen van ‘alleen zelfonderzoek’. Het zou zomaar kunnen gebeuren dat er dan nog veel meer missers en te late ontdekkingen zijn!
Ik begrijp eigenlijk niet waarom die Deense tegenbeweging deze zaak zo eenzijdig in het nieuws brengt. Wat is het voordeel van stoppen met landelijk screenen als je geen goed alternatief hebt?
Sandra: ja, wijs anderen (inclusief redacties) er gerust op.
Stolat: uiteraard zijn er vrouwen die door het tweejaarlijkse onderzoek geholpen zijn. Maar screening haalt veel minder uit dat we denken, en het zorgt daarna voor veel valse geruststelling en veel vals-positieven. Beide zijn ernstige kwesties. Als je daar dan nog bij optelt dat de positieve effecten van screening zoveel minder zijn dan we aannemen, kan ik wel leukere (en zinniger) dingen verzinnen om te doen.
Ik blijf mij verbazen hoe vrouwen over hun borsten kunnen praten alsof het ‘dingen’ zijn. Ik vraag mij dan ook af of we het over hetzelfde hebben? Als ik aan borsten denk, of erover lees, lopen er radartjes vast in mijn hersenen. Zou dus ook een waardeloze arts bij screeningen zijn.
Beste Karin, beste Ineke,
Met de 2-jaarlijkse screening van vrouwen boven de 50 is men begonnen toen de generatie gebruiksters van de 1e anticonceptiepil en andere met dezelfde hoge doses synthetisch oestrogeen samengestelde medicijnen, de overgang bereikte. Voor het (borst)kankerrisico werd al voor de introductie ervan gewaarschuwd. Het met overgangsklachten vaak gepaardgaand hormoongebruik betekende nog een extra verhoogd risico.
Al enige tijd brengt de 50+-screening een dalend aantal bk-patienten aan het licht. De aanvankelijke doelgroep is inmiddels de overgangsjaren (ruim) gepasseerd (voor zover men nog leeft) en bij nieuwe 50-plussers is uiteraard minder vaak danwel geen sprake meer van bovengenoemd gewraakt medicijngebruik. De groep 50-plussers met bk betreft derhalve een steeds kleiner wordend aandeel van het totaal. Daarentegen groeit het aantal jonge vrouwelijke en mannelijke bk-patienten die vaak a.g.v. gewraakt medicijngebruik door de moeder met een verhoogde gevoeligheid geboren werden. Zij worden alleen bij uitzondering regelmatig gescreend.
Naast screenen na de nodige voorlichting zoals b.v. omtrent siliconen, lijkt het mij op z’n zachtst gezegd wenselijk dat vrouwen eerlijk worden voorgelicht over de gevaren van hormoongebruik in de vorm van medicijnen.
Natuurlijk, het wordt in elke bijsluiter vermeld maar als de kanker zich dan aandient wordt naar allerlei onzinnige factoren gewezen als mogelijke oorzaak terwijl er maar één oorzaak daadwerkelijk is aangetoond die bovendien door de fabrikant zelf wordt vermeld en waardoor deze niet aansprakelijk kan worden gesteld.
@ Leny…en dan zijn er artsen die vrouwen nota bene vertellen dat ze niet bang hoeven te zijn voor borstkanker als ze HST gebruiken , als ze maar regelmatig een mammografie laten maken…. alsof je borstkanker kunt voorkómen door een borstfoto !
@Karin. Volgens ervaringsdeskundigen kun je helemaal geen borstzelfonderzoek doen met borstimplantaten.
Ach ja…
Wij drinken nog lekker een glaasje melk…
Wij bouwen nog een vuilverbrandingsoven…
En gaan vervolgens wel “zeuren” over kanker…
Mundus vult decipi, ergo decipiatur
Die daartegen kunnen, hebben zich sterk gemaakt, en blijven leven.
Dat gaat natuurlijk niet vanzelf.
Ik citeer:
“Uit wetenschappelijk onderzoek was al bekend dat door zelfonderzoek van de borsten, borstkanker niet eerder wordt ontdekt en de sterfte aan deze ziekte niet wordt teruggedrongen. Inmiddels is duidelijk dat aan zelfonderzoek van de borsten ook nadelen kleven. Zo blijken vrouwen die hun borsten regelmatig zelf onderzoeken vaker (onnodige) ingrepen aan de borsten te ondergaan.”
http://www.medicinfo.nl/%7Bd068c043-7267-4093-b9cf-133d5a331d4c%7D/%7Ba9a0693b-d69f-402b-a8b2-895e52f56dc2%7D
Wellicht dus naast de screening ook gewoon het zelfonderzoek achterwege laten.