Auteursrechtdeskundige Lawrence Lessig, de bedenker van Creative Commons, kreeg gisteren een eredoctoraat toegekend aan de Universiteit van Amsterdam. Vandaag werd er om die gebeurtenis meer luister bij te zetten, een symposium gehouden voor een select gezelschap in de Agnietenkapel.
Lessig heb ik nog nooit horen spreken, zodat ik erg blij was met de uitnodiging. Hij hield een prachtig en gepassioneerd referaat. Heel erg nieuw was het niet omdat ik al het een en ander van hem had gelezen, maar dat gaf niks. Zijn overzicht hoe steeds meer dagelijkse handelingen onder het regime van een steeds harder en onbuigzamer auteursrecht vallen, stond als een huis, evenals zijn beschrijving hoe de cultuur lijdt onder datzelfde auteursrecht. Oude cultuurproducties – manuscripten, documentaires, films – kunnen tegenwoordig haast niet meer worden overgezet naar nieuwe media, omdat eerst alle rechten opnieuw moeten worden geklaard; dat kost handenvol geld en tijd, en als de rechthebbenden niet te vinden zijn, mag het sowieso niet. Intussen sterven allerlei films de celluloiddood, en verdwijnen de boeken die out of print zijn uit de cultuur.. Ook de dagelijkse cultuur, die aan elkaar hangt van hergebruik, mixen, citeren, parodiëren en heruitvoering, lijdt onder het strenge auteursrecht: wat eerder normaal was, valt nu onder het bereik van grote en machtige vertegenwoordigers van rechthebbenden die weinig op heben met de rechten van (her)gebruikers.
Lessig legde nogmaals het principe van Creative Commons uit: makers kennen daarbij expliciet meer rechten toe aan hun publiek dan het standaard auteursrecht doet. Zelf heb ik, zodra ik mijn teksten op een website begon te herpubliceren en verzamelen, altijd gezegd dat iedereen mijn teksten mocht doorsturen en herpubliceren, mits met naamvermelding. Ik vond daarom dat het nooit zo nodig was een expliciete CC-licentie aan mijn website te hangen.
Door Lessigs speech veranderde ik echter van mening: het zichtbaar maken van andere modellen en benaderingen van het auteursrecht is zelf uiteraard ook een wapen in de strijd. Reden waarom ik sinds vanavond een expliciete CC-licentie heb gehangen aan mijn teksten op deze website. Ik heb gekozen voor By-NC-ND: iedereen mag alles kopiëren, verspreiden en doorgeven op voorwaarde dat mijn naam erbij blijft staan (By), dat er geen commercieel gebruik van wordt gemaakt (NC: non-commercial) en dat er niet mee wordt geklooid (ND: non-derivative).
De derde spreker, professor Jean-Claude Guédon (van de Universiteit van Montréal), stal overigens mijn hart. Hij hield een al even bezield referaat over Open Access en wetenschappelijke publicaties, maar deed dat anders dan Lessig niet met een gelikte powerpointpresentatie. Guédon sprak heel ouderwets – en heel knap – uit het blote hoofd. Zonder aantekeningen hield hij een betoog van een half uur. Met prachtige volzinnen, zonder ook maar één keer te haperen, en met mooie, heldere redeneringen. Guédon is zojuist bij het Instituut voor Informatierecht (IvIR) aangesteld als buitenlands gastdocent. Ik hoop hem nog vaker te horen spreken.
Copyright en auteursrecht zijn een schone zaak, maar ze zijn in de harde praktijk van alledag helaas in het geheel niet te handhaven. Zie de beroepsveroordelingen en ingestelde claims van NVJ/NVF, en de zittingsdagen en zaken van kantonrechter, enkelvoudige en meervoudige strafkamers economische delicten rechtbanken en gerechtshoven. Om over de lacunes in de internationale wetgeving en handhaving maar helemaal niet te spreken.
Peter Norton, oud-journalist en schrijven van de “Norton Utilities” en eigenaar van Symantec, merkt in zijn “Handboek voor de IBM-programmeur” reeds op dat het zeer dienstig is alles over te schrijven, wat andere reeds hebben gemaakt en voorgedaan. “Immers zo leer je de taal te spreken op de lagere school”, zegt hij. “En zo is het in de cybernetica en in de ict precies hetzelfde”.
Ter voorkoming van schadeclaims door schending van auteusrecht adviseert hij: “verander er een heel klein beetje aan. Net genoeg om de rechter te laten zeggen, dat hij je daarom niet kan veroordelen”.
Tjs zo staan de zaken helaas.
In de keiharde praktijk van alle dag.
Ik heb heel wat van dat soort zaken moeten behandelen in de krantenuitgeverijen-bedrijfstakgerichte verplichte arbitrage.
Bovendien hanteert de rechter het “opportuniteitsbeginsel”. Stel ik ben kartoenist, en ik maak mijn kartoentjes, door ze op porseleinen bekertjes te laten zetten.
Nu komt er een persoon, en die jat mijn kartoentjes. Hij laat ze niet op porseleinen, maar op plastic bekertjes zetten, die veel goedkoper zijn. Hij gebruikt daarbij andere achtergrondjes, bijvoorbeeld groene weiden met gele bloempjes, en blauwe luchten met witte wolkjes.
Mijn achtergrond was steeds flatgebouwen, met rode baksteentjes.
De rechter zal hem niet veroordelen, want die zegt, “de kartoentjes zijn die van Zollner niet meer, dat is een, en twee is, het is noodzakelijk dat er meer, veel plastic bekertjes zijn, want die zijn a. nodig en b. veel goedkoper dan de porseleinen originele. Het maakt daarbij niet uit wat erop staat”.
Dan vervalt je zaak. Je moet dus al heel sterk staan, in de “octrooi- en papent-achtige gerelateerde business” van geschreven en gesproken beeld en woord.
Auteursrecht en copyright zijn in de pure praktijk vrijwel niet meer te handhaven. Er zijn te grote dollarbedragen en “continuiteiten van de ondernemingen” mee gemoeid. (Een kantonrechter-criterium).
Er komen legers advocaten procedures termijnen adviescolleges bestuderingstermijnen en vergelijksvoorstellen op de arme ongelukkigen af.
Dat wordt dus allemaal niks en daar begint niemand meer aan.
Vandaar dat je nog maar zelden veroordelingen ziet, terwijl er toch heel veel en openlijk geplagieerd wordt.
Ondanks alles, wat er door de theoretici ook van gezegd moge en kan worden.
Zij staan alleen.
Alleen Diekstra ging nog voor de bijl, want zijn plagiaat was wel een beetje al te banaal. Hij lag, en stond ondanks zijn flauwe pogingen nooit meer op.
Ik zag het ergens eens zo mooi uitgelegd (vrij verwoord, kan de bron niet terugvinden):
Auteursrecht heeft als oorspronkelijk doel dat een artiest eerst voordeel van de kunst heeft, om het maken ervan te laten lonen; maar na een tijd het alleenrecht er op vervalt, om de maatschappij niet van cultuurschatten te onthouden.
De werken van Tsjaikovski, Waterhouse of het genie van Monty Python, dat zou maar niet public domain worden, wat zonde! Verrijking van productiemaatschappijen is niet waar auteursrecht voor bedoeld is, voorkomen dat artiesten hun creaties mee het graf in nemen wel.
Welcome to the club Karin. Een goede overweging.
Groet Tess
Veel mensen verwarren auteursrecht, als zijnde, het recht, dat ik zou hebben, om iemand iets te laten lezen, begrensd vanuit de persoonlijke privésfeer, met het recht, dat ik heb, om iets ter lezing (of beeld-consumptie) aan te bieden en te verspreiden, op grote schaal, onder de beperking, dat dat niet gedaan mag worden, anders dan door uitsluitend mijzelf.
Auteursrecht treedt alleen maar in werking, bij de beoordeling mede onder de heerschappij van het criterium, “op grote schaal” en in volledige openbaarheid.
Anders treedt auteursrecht (tekst) niet in werking, noch doet dat copyright (beeld).
In het algemeen en in de praktijk treedt auteursrecht en copyright, alleen maar, in werking, als door de rechthebbende, of door de vermeend niet-rechthebbende, gepoogd wordt, er (veel) geld mee te verdienen.
Wat leuk om je zo te zien genieten van die ouderwetse spreker :-)! Bewondering is een geschenk.
Artiesten worden slecht betaald over het algemeen. Menig kunstenaar is arm gestorven. Waarom mag er niet goed betaald worden voor creatieve uitingen? Iets dat van zoveel waarde is wordt nog altijd zo slecht beloond, waarom toch. Moet je eens zien wat al die domme new age cursussen kosten, daar betalen mensen graag voor, en voor hun AH boodschapjes, en voor hun nieuwe auto. Maar het werk van kunstenaars? Nee, dat moet publiek domein zijn, dat mag te grabbel gegooid, sterker nog het is schandalig, zo lees ik in een van de reacties, als de artiest zijn creatie voor zichzelf houdt. Ik zou elke kunstenaar bijna willen oproepen om niets meer te publiceren tot men erom gaat smeken. Dan pas wordt de waarde van unieke kunst-uitingen misschien eens duidelijk.
Pietie, het zou toch ook schandalig zijn als Shakespeare’s toneelstukken niet meer opgevoerd mogen worden, omdat de maker dood is? Het colosseum niet meer gefotografeerd, omdat de ontwerper dood is? Kortjakje niet meer gezongen, omdat de bedenker dood is? Het is cultureel erfgoed geworden, en ik vind het alleszins redelijk om na een bepaalde tijd de beperkingen (die dan alleen nog maar ten gunste van de maker’s nageslacht zijn) af te kappen.
Wie heeft het over te grabbel gooien dan? Kom op, niet zo negatief. :P
Ik betaal overigens wel goed voor kunst die ik het waard vind. Dat er veel kunsttroep is waar ik niet voor wil betalen ligt vooral aan het feit dat het troep is.
JuZo, ik kan me niet voorstellen dat je rechtbankverslaggever bent geweest. Je reactie (5) is zowel volkomen onleesbaar alsook totale onzin. ‘Copyright’ is simpelweg de Engelse term voor ‘auteursrecht’, en auteursrecht geldt zowel voor muziek, beeld, tekst, etc. En ook als je niet poogt er geld mee te verdienen heb je het auteursrecht op door jou vervaardigde creatieve uitingen: je verkrijgt dat recht namelijk automatisch, dat heeft niks met uitbaten of de schaal van verspreiding te doen. Jij definieert het auteursrecht ten onrechte als een hoofdzakelijk commercieel recht. Voorts: vooraleer anderen er gebruiksrechten aan kunnen ontlenen (zoals bv het recht eruit te citeren) geldt als enige voorwaarde dat het werk gepubliceerd moet zijn. En de grote vraag op het gebied van auteursrecht is gewoonlijk of iets een afgeleid werk is dan wel een zelfstandig nieuw werk.
Pietie: ik ben helemaal niet tegen het auteursrecht. Wel vind ik dat we gaandeweg de rechten van gebruikers enorm inperken, en het publiek domein steeds verkleinen. Tegenwoordig koop je geen boek of film meer, maar het recht dat boek of die film via dat ene speciale medium tot je te nemen – of erger, je koopt een beperkt gebruiksrecht dat via DRM wordt beschermd. Wie iets citeert, wordt te makkelijk auteursrechtinbreuk verweten. En de reikwiidte van het auteursrecht wordt steeds breder. Eerder vervielen werken 50 jaar na schepping tot het publieke domein, nu is dat 70 jaar en er gaan alweer stemmen op om dat te verlengen. Ook het recht te citeren en parodiëren wordt derden steeds vaker ontzegd.
‘t Is tegenwoordig zelfs zo dat als je ergens op de achtergrond iets toont dat auteursrechtelijk is beschermd – een foto die op een muur hangt bij de geïnterviewde thuis, een achtergrondmuziekje dat speelde in het café waar je een scène schoot – de auteursrechtadvocaten al op je nek krijgt. Een berucht geval is dat van de mevrouw die haar dansende peuter filmde en dat clipje op YouTube plaatste. Ze kreeg een proces aan d’r broek van de platenmaatschappij. En het ging helemaal niet om dat deuntje van Prince, het ging om dat dansende kindje. Meer idiote voorbeelden, en een algemener betoog hoe de uitbreiding van het auteursrecht de cultuur schaadt, vind je hier: http://www.spaink.net/2008/03/07/mediawijsheid-in-perspectief/ . Mijn essay in die bundel gaat erover. (Oh darn, ik heb dat stuk nog niet op mijn site gezet, realiseer ik me nu.)
Daarnaast, en dat is het meest lastige, zijn de auteursrechten tegenwoordig nog maar zelden in handen van de makers. De distributiemaatschappijen eisen ze op – als je je rechten niet aan hen overdraagt, willen ze je niet – en zij zijn degenen die eraan verdienen; niet de makers. ‘t Is niet voor niks dat Prince een tijdlang met het etiket ‘slave’ op zijn gezicht rondliep… Het auteursrecht is verworden tot een distributierecht. Bij popmuzikanten is het al erg lang zo dat ze, tenzij ze van het kaliber van Britney Spears of U2 zijn, zelden verdienen aan cd’s, terwijl de platenmaatschappijen daarmee binenlopen. Muzikanten verdienen hun geld met optredens. De cd wordt steeds meer een promotiemiddel, geen inkomstenbron. Althans: niet voor de muzikanten.
Zelf vind ik dat als ik eenmaal betaald ben voor mijn stukjes, anderen ze nadien ook gerust mogen lezen. Van hen hoef ik dan geen betaling meer, en ik hoef ze ook niet in te perken: mensen mogen ze gerust aan elkaar doorsturen, als mijn naam er maar bij staat. Bovendien trek ik er uiteindelijk toch profijt van dat ik mijn stukjes hier gratis ‘weggeef’: het helpt mee mijn reputatie te bouwen. Juist die reputatie blijkt op een ander moment verzilverbaar te zijn: met de inkomsten uit lezingen en met nieuwe opdrachten. Ik heb er dus baat bij mijn stukken hier voor nop neer te zetten, en jij ook :)
Mijn inzicht dat steeds meer mensen zich vastkleven aan hun Ego wordt ook hier weer eens bevestigt. Vergeet u niet dat alle wetten het ons onmogelijk gemaakt hebben eerlijk te leven, tevens ongemakkelijk?
Karin:
“…je koopt een beperkt gebruiksrecht dat via DRM wordt beschermd…”
Klopt. Krijg er spontaan een schrikbeeld bij: ‘Dit boek komt met een 5-jarige herinneringslicentie; amnesia pill included.’
Toch vreemd dat levende kunstenaars vaak worden uitgebuit en met de nek aangekeken (zo van, ‘ga eens gewoon werken net als iedereen’) en als ze dood zijn dan is hun werk opeens cultureel erfgoed waar we zuinig en trots op moeten zijn, en wat vooral toegankelijk (en gratis) moet zijn voor iedereen. Hmmm, arme Van Gogh, arme Rembrandt, Beethoven, allemaal straatarm gestorven…
Maar inderdaad, het zijn vaak die tussenpersonen, handige zakenlui die achter die rechten aanzitten, niet de kunstenaars zelf.
Pietie, ik schreef het erg onduidelijk op: het auteursrecht geldt tot 70 jaar na de dood van de maker. Dat Van Gogh en Rembrandt arm stierven had niks te maken met gebrek aan auteursrechtelijke bescherming van hun werk of met het illegaal kopiëren van hun werk… ‘t Is meer dat je van kunst zelden rijk wordt.
Copyright op software is na 12 jaar ten einde. Ook internationaalrechtelijk.
Buitendien:
iedereen maakt producties, die onder beschermende bepalingen van auteursrecht OF copyright vallen,
-teneinde-,
die onder zo groot mogelijk publiek te verspreiden en er zoveel mogelijk mensen mee kennis te laten maken,
en er tevens uitsluitend zelf (economisch) beter van te worden.
Dát is de defintie van auteursrecht, én/óf, copyright.
definitie
@Pietie: Ik denk dat het komt omdat ‘kunst’ vrij hoog in de psychologische behoefden piramide van Maslow staat. En dat veel mensen eigenlijk heel ongelukkig zijn, ook in Nederland.
Eigenlijk is het kunstenaar zijn heel begerenswaardig. Ik heb een kunstenaar gekend, en hoewel hij inderdaad arm en ellendig aan zijn einde is gekomen, heeft hij ook veel kunnen produceren waar hij altijd heel trots op was.
Als ik naar mijzelf kijk dan produceer ik veel minder (eigenlijk niets). Maar van zijn kunst kan ik genieten wanneer ik maar wil en als je zoiets achterlaat is dat al een (niet geldelijke) beloning op zich. Nu geloof ik natuurlijk in God en het gebruiken van je talenten…. dus ik kan er wel een beetje gekleurd naar kijken vergeleken met de gemiddelde lezer hier!
NOS-tt:
“Alle Nederlandse boeken, kranten en tijdschriften die zijn verschenen vanaf 1470 worden gedigitaliseerd. Dat maakte de Koninklijke Bibliotheek (KB) vandaag bekend. Het project zal nog wel even duren: in 2030 moeten alle 600 miljoen pagina’s ingescand zijn. In 2013 wil de KB 10 procent van hun collectie online hebben staan.
Digitaliseren
Vandaag kwam de KB met het beleidsplan tot 2013. Naast het digitaliseren van alle Nederlandse publicaties, moet er één digitale bibliotheek komen, die alle bibliotheekcollecties in Nederland online toegankelijk maakt. In totaal gaat het digitaliseringsproject 300 miljoen euro kosten.ReageerStuur doorPrint”
Moet je kijken hoe ‘t met ‘t auteursrecht gaat.
Kan je lachen.