We moeten vooral praktisch zijn. Niet te lang doorpraten over aarzelingen of bezwaren. De principes die in stelling worden gebracht zijn op zich natuurlijk heel loffelijk, uiteraard staan we daar van harte achter, maar we staan nu voor een serieus probleem en dat vergt een meer pragmatische aanpak. Als we ons laten belemmeren door zulke overwegingen komen we nooit een stap verder, en dat is juist in deze situatie cruciaal.
Ik kan zulke discussies inmiddels uittekenen, je hoort ze overal. Bij het bedrijf dat privacy hoog in het vaandel heeft staan maar toch haar klanten wil gaan volgen, bellen, aanschrijven en ze anderszins beter in kaart wil brengen. Bij de overheid die stelt dat inspraak en transparantie een integraal onderdeel van ons stelsel is, maar wetten steeds meer vervangt door algemene maatregelen van bestuur, die – heel handig – nooit in de Kamer hoeven te worden besproken. Bij politieagenten die de rechtstaat verdedigen maar advocaten een onhandige uitvinding achten. Bij burgers die zichzelf democraat vinden, maar die toch menen dat verdachten minder rechten horen te hebben.
In zulke betogen weegt iemand een abstract grondrecht af tegen een concreet belang: meer omzet maken, misdaad sneller aanpakken, beslissingen vlotter regelen. Dikke kans dat het concrete belang wint.
De fout zit ‘m in de afweging, die is er een van ongelijke grootheden. Wie zo’n probleem neerzet als dat van een lastig principe versus een voor het grijpen liggend succes, wint de discussie vrijwel zeker, maar heeft dat gedaan door dat succes heel armetierig te definiëren en niet te kijken naar de maatschappelijke kosten ervan. Want dat principe, dat brokkelt al doende af. Principes kunnen alleen overleven als er heel zelden en slechts met buitengewoon goede redenen inbreuk op wordt gemaakt.
Elke keer dat we zeggen: ‘in principe wel, maar nu even niet’ hollen we ons precaire systeem van grondrechten en morele uitgangspunten kaasschaafsgewijs uit.; we snijden in ons eigen en elkaars vlees.
Of iets praktisch of efficiënt is, is daarbij wel het allerslechtst denkbare argument. De democratie zélf is niet praktisch. Ze is traag, zit vol rompslomp en omhaal, maar ze is dat juist omdat alleen veel overleg en bijsturen er zorg voor dragen dat er met veel verschillende belangen tegelijkertijd gejongleerd kan worden en aan iedereen zo veel mogelijk recht kan worden gedaan.
U wilt praktisch zijn? Geen verkiezingen houden is veel efficiënter. Voortaan laten we Maurice de Hond een poll doen en klaar zijn we. Geen gedoe met stembureaus in alle scholen, met stemhokjes die opgebouwd en biljetten die geteld moeten worden. U wilt snelle beslissingen? Geen inspraak is veel handiger, scheelt ook veel papier.
Democratie is rompslomp. Die rompslomp dient een hoger doel: te zorgen dat onze rechten worden gewaarborgd; dat wij worden gehoord, ook als we tegendraadse meningen hebben of zelfs we verdacht zijn; dat wij – noch als klant, noch als burger, noch als werknemer – overgeleverd hoeven te zijn aan degenen die ons een valse afweging voorschotelt.
Bij het Amsterdamse Tropenmuseum stond een paar weken lang een groot bord met daarop een uitspraak van Wibaut: ‘Van democratie niets dan goed. Maar als tijdsbesparing is ze kennelijk niet bedoeld.’ Wibaut doet het een beetje sneu voorkomen, ik had het graag krachtiger gezien: ‘Van democratie niets dan goed. Maar als tijdsbesparing is ze niet bedoeld.’
Een dergelijk bord stond (staat?) ook bij het Olympia Stadion. Ben er vaak langs gekomen…
En zei Simon Carmiggelt al niet? “Twee hoeraatjes voor de democratie… Geen drie! Slechts twee….”
Democratie is niet perfect, maar het is wel het beste wat we kunnen hebben (en dus moeten koesteren)…. IMHO of course.
“If this were a dictatorship, it’d be a heck of a lot easier…” – G. W. Bush
Democratie is goed!
Maar waarom kan de overheid niet als bedrijf geleid worden? Het blijft een log en groot apparaat maar als er directer afgerekend wordt op resultaten kan er minimaal 20% bespaart worden.
Hoeveel mensen er niet bij de rijksoverheid werken en vinden dat zij nuttig werk doen en hard werken! Ja maar als je het bedrijfsleven niet gewend bent, hoe kun je daar dan zelf over oordelen?
En Robin…. waar is de maatstaf dat men als het bedrijfsleven gewend is dat men dan weet wat hard werken is? Hoe kun je daar zelf over oordelen?
@Rob
eeeehhh nou ik zit zelf in het bedrijfsleven.
Nou vind ik niet dat ik keihard moet werken.
Maar ik ken verhalen(van mensen die dat van nabij meemaken) van diverse ministeries die je in het normale bedrijfsleven niet tegenkomt. Een afdeling van 20 personen die “nadenkt” over emancipatie! Op zich een goed doel.
Maar moet je daar full time met 20 man(sorry ;-) personen) over gaan nadenken?
En ik weet ook wel dat er ambtenaren zijn die hard werken. En laten we wat dat betreft de ministers etc niet vergeten.
Maar ik ben wel van mening dat er een kloof zit tussen het bedrijfsleven en de overheid en dan met name wat betreft de meting qua productiviteit en beoordeling.
Herhaling is één van de sleutelwoorden bij het inperken van grondrechten. De politiek doet dat door herhaaldelijk met onhaalbare wetgeving te komen, bijvoorbeeld op het gebied van privacy. Na tien extreme wetsvoorstellen die er niet doorheen komen heeft een elfde, meer gematigd wetsvoorstel meer kans geaccepteerd te worden dan wanneer dat als eerste ter beoordeling zou zijn gebracht. Burger en Kamer voelen zich gerustgesteld door de afzwakking. Het is bijna onderhandelen: hoger inzetten om daarmee je uiteindelijke doel te bereiken.
Aan de borreltafel gaat het niet veel anders. Na honderden simplificaties van de werkelijkheid is het steunen van een ondemocratisch standpunt makkelijker dan wanneer je het voor het eerst hoort.
De kosten van de democratie afzetten tegen de waarde ervan vind ik een goed idee. Misschien spreekt dat meer aan dan de glijdende schaal wat veel in hedendaagse discussies wordt gebruikt.
@Robin
Ik hobbel ook al meer dan 20 jaar mee in het bedrijfsleven. En daar zie ik evenveel verkwisting van geld, onzinnige bezuinigingen, investeringen die eindigen in weggegooid en verkwanseld geld. En nog meer van dat soort dingen.
Naar mijn mening is er niet zoveel verschil op dat vlak. Alleen dat men bij bedrijfsleven nog weleens met bonnusen en dergelijke willen lopen te gooien. En natuurlijk het standaard verhaal dat ambtenaren lui zijn en niet presteren.
Ik zeg niet dat de overheid het zo goed doet. Maar het bedrijfsleven faalt ook heel vaak…. alleen dat hoor je niet in het dagelijkse nieuws.
@Niels
Democratie en privacy zijn verworven rechten. Die kosten tijd en geld. Voor mij is dat geen “glijdende schaal van discusies”, maar juist eigenlijk iets dat voor mij als een heel duidelijk punt waar niet aan geknoeid mag worden.
Heel erg met je eens.
Wat wel jammer is van democratie is hoe onzeker en defensief politici als Wouter Bos handelen. Iemand als Obama, die boven alles een visie heeft en niet geobsedeerd is over hoe hij overkomt, missen we hier helaas.
Ik krijg bij een onderwerp altijd allerlei associaties. Misschien vinden jullie het vervelend dat ik daarmee op de proppen kom maar ik ben benieuwd hoe democratie het tij kan keren van toenemende machteloosheid, zoals in dit stukje wordt beschreven:
http://www.frontaalnaakt.nl/archives/spreadsheet-fundamentalisme.html
Mariska, ik zie de ‘toenemende machteloosheid’ niet zo. Wel worden meer mensen zich bewust van hun machteloosheid, omdat men tegenwoordig vaker weet wat er speelt.
Wat er ontbreekt in dit land is volgens mij niet zozeer een ‘leider met een visie’ oid, maar wel burgers met een visie; als ik in m’n omgeving kijk zie ik maar bar weinig mensen met een echte mening over hoe het dan wel zou moeten en wat ze er zelf aan doen. En ondertussen houden ze in hun werk het systeem in stand waar ze zo eindeloos over klagen.
En maak van de overheid aub geen bedrijf, dan krijgen we alleen meer prestige-projecten van overambitieuze maar dommige ambtenaren. Laat ze gewoon weer weer de hele dag kopietjes maken, stempeltjes plaatsen en koffie drinken; dan doen ze iig niks verkeerd.