‘Je moet doorzetten, je kunt het bést,’ zeggen mensen, of ‘Anders verknoei je je hele leven!’ Dat laatste is waar, maar van een verslaving afkomen is niet alleen kwestie van wilskracht tonen, flink de tanden op elkaar zetten en keihard doorbijten.
Ja, dat is het óók natuurlijk, maar er komt meer bij kijken. Een verslaving is ingebed geraakt in je dagelijkse structuur, in je manier van denken, in je reacties, in je uitvluchten, in je oplossingen, in je hele doen en laten. Je bent verknoopt met je verslaving en om die kluwen te ontwarren is meer nodig dan wil alleen. Daarnaast ontstaat vaak een sterke lichamelijk afhankelijkheid: je voelt je volkomen belazerd zonder je geliefde en gehate middel. Je gaat trillen, je kunt niet meer slapen, je hart racet, je hoofd maalt.
Therapeuten beschouwen verslaving – of dat nu aan drank, drugs, eten of gokken is – tegenwoordig steeds meer als een ziekte. Er is reden om aan te nemen dat er een genetische grondslag voor een verslaving is: sommige mensen zijn er bijzonder gevoelig voor, anderen zijn juist min of meer immuun voor verslavingen. En het is inmiddels duidelijk dat een verslaving ingrijpt in je hersenstructuur: je dopamine-huishouding verandert, wat het een stuk moeilijker maakt om er met wilskracht alleen vanaf te komen. Want dat lichaam, dat kermt.
Uit de tijd dat ik zelf met een verslaving kampte, zo tussen mijn 19e en mijn 24e – het ging om niet eten en overeten – weet ik hoe vreselijk complex een verslaving is. Van anorexia en bulemie had nog niemand gehoord. Het begon, zoals zo vaak met willen afvallen. Binnen de kortste keren ontwikkelde ik een vorm van blinde paniek als ik vond dat ik teveel had gegeten en raakte ik in een soort van high als ik mezelf voedsel ontzegde.
Toen ik eenmaal door had dat ik ver weg was, hielp dat besef geen zak. Ik bleef klem zitten en ik kwam er niet uit. Met wilskracht had het niks meer uit te staan: de eet- en niet-eetverslaving was groter dan ikzelf. Het enige wat ik kon doen was een eetbui uitstellen. Die bleef dan vervolgens als een zwaard van Damokles boven me hangen, zodat ik uiteindelijk bijna opgelucht was wanneer ik vervolgens bezweek: dan was dat zwaard namelijk tenminste weer éven weg. En waar ik ooit begon met overeten omdat ik me rot voelde, draaide dat later om. Ik ging overeten om mezelf te bestraffen, en opdat een raar onbestemd zwerfgevoel dan eindelijk een grond kreeg. Want daarna was alles op een wrange wijze weer in evenwicht: ik was stom en niks waard en dat had ik maar weer mooi bewezen.
Het heeft jaren geduurd voor ik normaal naar eten kon kijken: zonder angst, zonder de vrees meegesleurd te worden, zonder calorieën te tellen, zonder te denken: ‘als ik dit nu eet dan mag ik morgen niks meer’.
Het was vreselijk en ik had het niet in de hand. Maar een ziekte zou ik het niet noemen: een ziekte loop je op, die krijg je. Een verslaving ontwikkel je uit jezelf – of beter: hij omwikkelt jou. Je ervan losmaken is een deel van jezelf achterlaten.
De Praktijk, 14 augustus 2009
Dat heb je prachtig beschreven denk ik, mooie column.
Er zijn psychologen en psychiaters die hun werk doen. Nu gaat ‘t erom wie in het gevecht ‘t sterkst is jij of je psychiater. – ‘ô_ô/’
Interessante discussie in dit verband: (Addiction: A Disorder of Choice, Gene M. Heyman, interviewed on the Tom Ashbrook show): http://www.onpointradio.org/2009/08/is-addiction-a-matter-of-choice
Prachtig verhaal. Zonder meer.
Toevoeging (laatst ergens gelezen, weet niet meer waar): door modern voedsel heeft lichaam nogal de neiging net te veel insuline af te geven bij moderne etenswaar. De moderne mens raakt dus makkelijk ondersuikert tijdens en na het eten. Daar zijn hersenen het vervolgens niet mee eens: die komen in de “zoek-eten-roes” door verhoogde afgifte van cortisol en adrenaline. Dat cirkeltje gaat vervolgens makkelijk rollen, waar je niet zo maar weer uit komt.
Het is dan ook niet zo vreemd dat moderne mens gewoon moet leren eten op de manier die heel individueel gewoon goed is voor hem of haar. Eer je goed luistert naar je eigen lichaam – en dat allemaal binnen ons sociaal- culturele gebeuren rondom ons heen – ben je echt een eind verder met heel veel gedoe.
Ook ikzelf overigens met bijna vijftig. Alle liflafjes de deur uit. Ook geen fruitontbijten meer. Meestal geen biovoedsel meer. Gewoon s´avonds gedegen italiaans/ hollandse pot – heb de ouderwetse hachee weer ontdekt – zonder al te grote berg op bord. Stevig vet er op met nogal eens een stevig aantal eieren. Overigens de grootste hoop voedsel voor weken ingekocht: geen geloop meer door al die verfijnde Lidl´s en AH`s. Bij laatstgenoemde kom ik alleen nog met heel gerichte vraag. Gewoon als de keuken weer eens bijna leeg is op zaterdag door de Makro lopen en de meeste basisartikelen in dozen uitzoeken. Overdag bij behoefte zo veel thee of koffie als ik meen en zelden nog een ontbijt of middageten bij veel werken, waar nu de ene handeling volgt na de andere en niet meer twee of drie tegelijk. BMI met acht volle punten omlaag met een stuk meer vertrouwen in jezelf. De hele cultuur rondom eten die onze maatschappij heeft is echt grote onzin. Ik bedoel: het zijn wel jou individuele alvleesklier en jou individuele hersenen en jou individuele lichaam. Het is gewoon waanzin wat de moderne mens in winkels aangeboden krijgt en vervolgens meent te moeten consumeren.
In eigen praktijk zie ik nu heel veel mensen ronduit tobben met het bovenstaande. Soms is er vreselijke anorexia bij jonge mensen, maar meestal eet men echt veels te veel. Dat laatste kost in Euro´s mensen dan ook nog eens veels te veel. Zelf eet ik nu voor een schijntje. Met wat overblijft gun ik mij minstens één keer in de week een stevige goede biefstuk in een goed restaurant als een gezellig uitje.
“Je er van losmaken is een deel van jezelf achterlaten” zoals Karin schrijft is zonder meer waar. Maar het is ook jezelf loslaten van cultuur om je heen en juist je eigen weg (leren) gaan.
Denk nu wel eens aan vader met zijn reuzel: men had gewoon gelijk. Verzadigt worden met het eten wat je eet is al voldoende.
–
Een ziekte loop je op een eetstoornis ontwikkel je, maar sommige ziektes ontwikkelen zich ook…. Bedacht me ook dat bepaalde mensen een ziekte niet krijgen en anderen wel, ook dat ligt aan een bepaalde gevoeligheid. Voor mijn gevoel zijn er best veel overeenkomsten met ziekte en verslaving.
Voor mij was het op een gegeven moment ook het doorbreken van gewoontes van niet meer meegaan met mijn eigen “zieke” hoofd. Vertrouwen op anderen die het op dat moment beter konden zien als ik zelf. Dat loslaten wat zoveel angst opriep.
Ik wist op een gegeven moment ook hoe ziek ik was, het duurde echter nog maanden eer ik met dat besef echt wat kon. Eer ik me echt tegen die stoornis kon verzetten.
Ziekte en verslaving hebben volgens mij behoorlijk wat overeenkomsten.
Alhoewel er waarschijnlijk ook verschillen te vinden zijn.
Mooie verhaal, Karin, dank. Ga er thuis nog eens wat meer over nadenken.
gr Cynthia
Er is denk ik nog een verschil tussen een ziekte en eeen verslaving: een ziekte ‘maak je door’, er komt een keer een einde aan. Een verslaving daar ‘leer je mee omgaan’, verdwijnen doet zoiets geloof ik niet. Iets van jezelf achterlaten zonder het ergens anders weer tegen te komen, dat heb ik (nog) niet meegemaakt.
Ik heb wel eens het sterke vermoeden gehad dat welke vorm van verslaving dan ook het mooiste middel is voor absoluut contactgestoorden, om broodnodig meeleven en medelijden op te wekken.
Tsja daar is dan in feite eigenlijk, niet zo heel veel meer aan te doen. Ik kreeg vroeger geleerd daar zo ver mogelijk vandaan te blijven -(iedere zwaarverslaafde is hoogst gevaarlijk en verraderlijk)-.
Ik heb dat overal doorgegeven zoveel en zo ver ik maar kon.
Heb ik tenminste nog iets goeds gedaan.
‘^_^/’
“Een verslaafde is in staat en metterdaad ook onafgebroken bezig om alles wat hem ooit dierbaar was te verraden te verdobbelen en te beschadigen totdat er niets van overblijft” – gemeenteraadslid L. van Thoor te Echt.
Het is naar mijn mening zinloos een verslaafde te genezen. Dat lukt nooit, zo bleek bij mijn duizendvoudige bezoeken ter rechtbank.
‘Ô_Ô/’
Cyn, natuurlijk ontwikkelen ziektes zich ook, maar wat ik bedoelde was dat jijzelf actief die verslaving ontwikkelt – met je eigen handelen, je eigen gedrag, je eigen reacties – en dat-ie je daarna sterk vormt.
Janiek: er zijn helaas voldoende ziektes die nooit meer overgaan, van reuma en Parkinson tot ms en Alzheimer. En ja, ik geloof oprecht dat ik die eetstoornis achter me heb gelaten, ik ben er inmiddels geheel onbevattelijk voor :)
Er is een verschil tussen ‘wil’ en ‘wilskracht’; wilskracht heeft te maken met weerstand en ergens tegen vechten (dus iets doen vanuit negatieve emoties), terwijl ‘wil’ om iets te doen meer samenhangt met een natuurlijk, gemoedelijk verlopp der dingen.
Onze (calvinistische) cultuur leert ons dat wilskracht iets is dat je zou moeten hebben, maar gezien het meestal gepaard gaat met frustratie,pijn en woede valt er weinig positiefs van te verwachten.
Een ‘wil’ creeeren om iets (niet) te doen is niet voor iedereen eenvoudig, maar als het eenmaal lukt is success gegarandeerd.
Het creeeren van een ‘wil’ heeft met niets anders te maken dan de juiste associaties maken in je beleving, herinneringen en emoties.
bijvoorbeeld: roep bij elke sigaret die wilt opsteken even bewust emoties op door aan een verschrikkelijk smerig bord pap, vermengd met hetgeen je doorgaans alleen in een doucheputje/zwanehals vindt te denken; dit zorgt ervoor dat het niet meer de lichamelijke onstspanning opleverd die je lichaam van een sigaret verwacht, waardoor de behoefte verdwijnt. en de verslaving dus ook…
Houdt dit een dag of 5 vol, en je bent een verslaving armer.
Herkenbaar. Weet nog dat ik 28 was, 48 kilo woog, en mezelf echt vies dik vond. Met mijn 1.68 m. Eetstoornis, boulimia, anorexia, het was nog onbekend in Nederland, maar ik herinner me wel dat ik om andere redenen bij een bedrijfsarts moest zijn die me steeds op de weegschaal zette en zat te knorren dat ik veel te mager was.
Hoewel ik tegenwoordig naar de Weight Watchers ga vanuit een terecht gevoel dat enig afvallen wel op z’n plaats is (ben 18 kg aangekomen na het stoppen met roken) ga ik nog steeds niet normaal met voeding om. Soms wel, maar soms krijg ik een vreetbui en daarna steek ik m’n vinger in m’n keel, wel met toenemende angst voor een hersenbloeding op mijn gevorderde leeftijd. Zou toch lullig zijn, als wiijs oud wijffie later, om dood te worden gevonden met je kop in de wc-pot. Maar het is het enige dat ik nooit de baas ben geworden. Drink zeer bescheiden, rook niet, maar dit is nooit echt gelukt en ik heb me er maar bij neergelegd.
En toch vraag ik me af of ik actief die stoornis ontwikkeld heb. Bewust is het in elk geval niet gegaan en eer ik het doorhad zat ik er al zo diep in dat er geen weg terug meer leek.
Ik ben wel bewust minder gaan eten, maar enkel met het idee om wat overtollig gewicht kwijt te raken.
Wel opvallend was dat ik eigenlijk erg dun was toen ik begon met lijnen.
Hoe kan het dat ik me op dat moment zo dik voelde? Dat was absoluut niet realistisch. Dat heb ik me wel vaak afgevraagd. Waar kwam al die onzekerheid vandaan, al die negatieve gevoelens over mezelf?
Is dat iets wat je actief zelf opbouwd? Is dat opvoeding?
Het was alsof er kortsluiting in mijn hoofd ontstond. Mijn reacties waren op een gegeven moment zo ziekelijk, dat ik het zelf niet begreep. Ik had continu het gevoel alsof een ander voor mij besloot. Het leek wat dat betreft erg op de depressie die ik er later bij kreeg. Daar kon ik ook niets tegen beginnen het was alsof ik machteloos was tegen dat wat er in mijn hoofd afspeelde.
@ Janiek ik ben ervan overtuigd dat verslavingen zoals een eetstoornis daadwerkelijk helemaal over kunnen gaan. Ik heb er jaren over gedaan maar kan nu zeggen dat ik van eten echt kan genieten zonder na te denken over calorieen, gewicht en dergelijke. Kan nu ook echt zeggen dat ik ervan af ben. Dat heeft jaren geduurd ik ben ook lang bang geweest dat dit moment niet zou komen. Wat ik wel denk is dat ik in donkere tijden geneigd zal zijn om terug te grijpen naar die eetstoornis. Dat heeft met die kwetsbaarheid voor een bepaalde stoornis te maken.
Die kwetsbaarheid zal misschien nooit weggaan.
@ 9 Spaink: ja, inderdaad, ziekten zijn ook chronisch. Ik heb, op grond van mijn eigen ervaring met verslavingen, nog altijd de argwaan dat je ze wel kwijt kunt raken of er overheen kunt groeien, maar dat de gevoeligheid ervoor blijvend is. En dat het daarom eerder een kwestie van leren leven met die gevoeligheid is, om niet vanuit die gevoeligheid op een gegeven moment weer een andere verslaving te zien ontkiemen.
Wat niet wegneemt dat het een reden voor grote vreugde is te ervaren dat je voor zo’n eetstoornis niet langer bevattelijk bent :-).
@12 Cyn: ja, dat is wat ik ook bedoelde dus. Dat die gevoeligheid op zo’n manier bij jezelf hoort, dat je die niet echt kwijtraakt. Voor mij heeft het te maken met een neiging om dingen obsessief te benaderen en dat hangt weer samen met het vermogen mijn angsten te hanteren. Wanneer dat vermogen groeit, wordt de gevoeligheid voor verslavingen minder, maar wanneer ik door wat op mijn weg komt psychisch zwaarder belast word, is de kans weer groter dat ik iets aangrijp om in weg te duiken. Maar het helpt wel om te weten met welke riemen je roeit, daar geloof ik zeker in.
EINDELIJK EINDELIJK…….hoe is het mogelijk dat je zoektocht al zo lang kan duren, mijn bulimi duurt al 35 jaar en nog nooit is er iemand op het idee gekomen dat het lichamelijk is!!
Ik bedoel dat koolhydraten zoveel teweeg brengen terwijl je door een k.beperkt dieët een heel ander leven kunt krijgen.
Sinds een aantal weken gebruik ik weinig koolhyd. en…eindelijk van die knagende dwingende altijd aanwezige honger af… Zou de hulpverlening dit nou echt niet geweten hebben???
In ieder geval, ik val nu af en “mag” eten zonder 3x per dag te wegen, nog steeds wat onwennig maar ik LEEF. Zeg het voort.
Lang, heel lang geleden heb ik mogen ontdekken dat de mens met twee zaken moeilijk overweg kan, te weten:
1] NOOIT MEER en
2] NIETS DOEN
Zeer ten onrechte, in relatie tot verslaving, wordt gesproken over ‘wil’. Dat de schouders eronder moeten en of dat je eraan moet werken. Ik heb altijd gesteld [volkomen tegen de opleiding tot psycholoog in] dat dit je reinste nonsens is.
Het is het NIET NIETS kunnen doen door het geconditioneerd-zijn en altijd maar vol blijven houden dat we altijd ‘iets'[?] zouden moeten ondernemen om iet te bereiken of te bewerkstelligen. Zie dat toch eens in.
Van de psychologie/psychiatrie zelf is dit niet onbegrijpelijk, want de westers georiënteerde psychologen missen de algehele structuur van de mens. Zij kijken van buitenaf tegen de mens aan, hem beschouwend als een louter chemisch proces, en zitten opgesloten in hun eigen kaderdenken.
Van het individu begrijp ik dat hij niet anders is opgevoed, niet beter weet, als volgeling van een systeem of methode denkt, geheel onwetend van het feit dat NIETS DOEN zijn genezing, herstel, oplossing is. Hij mag zijn energie weten te hanteren… beheersen doet hij het niet!
Niets doen?! Hoe kan ik dan nog roken, [overmatig] alcohol drinken, et cetera?
Laten we in samenhang tot/met verslaving eens denken aan Vrede. Kunnen we zeggen dat Vrede bestaat? Nou en of. Waarom is het geen vrede? Omdat we blijven denken, menen en vinden dat we eraan moeten werken. Zou echter niemand iets doen, niet meer de straat opgaan – al of niet gewapend met spandoeken en teksten als ‘We Want Peace’ – dan is het NU toch Vrede??!!
Doe niets… zie dat in ieder geval nu eens in… alstublieft. Zie in dat ons [uw/jullie] probleem het niet niets kunnen doen is.