In zijn column in Trouw van vandaag reageert Sylvain Ephimenco op het interview met mij dat in de Opzij van september verscheen. Of nee, hij reageert op de foto die erbij stond:
Toen ik de bladzijde omsloeg en haar foto verscheen, levensgroot op de volle pagina, knipperde ik een paar keer met mijn ogen. Zoals ik soms doe bij een gewelddadige film waarin de beelden ondraaglijk worden. Het halfnaakte portret van publiciste Karin Spaink in het septembernummer van het blad Opzij was ook ondraaglijk. Ik kon zelf met moeite de neiging onderdrukken om de bladzijde met foto woedend om te slaan. [..]Op de Opzij-foto zien we een door chemotherapie kale en vermagerde vrouw met haar ontblote torso. Daar waar haar rechterborst zat loopt van boven naar beneden een schuin litteken. Alsof een onzichtbare hand met een woeste haal een streep over een oude rekening heeft gehaald. Het is waar dat de foto van deze geamputeerde vrouwelijkheid iets van een gruwelijke schoonheid weg heeft. Het contrast met de mooie gelakte nagels en de diepe zachte blik van Karin heeft iets onwezenlijks. Toch had ik hem liever niet gepubliceerd gehad. Zoals ik vind dat je niet alles kunt zeggen, ben ik van mening dat je niet alles kunt laten zien [..] Maar misschien ook omdat uit die foto, veel minder dan uit de krachtige woorden van Karin in het interview, geen boodschap van hoop opstijgt. Het voegt niets toe.
Nu kun je van mening verschillen of er al dan niet hoop uit die foto spreekt, en is het tevens de vraag of er überhaupt hoop uit foto’s dient te spreken (of ze nu kankerpatiënten portretteren of niet), maar de stelling dat deze foto niets toevoegt is simpelweg niet waar. Zoals Ephimenco zelf al zegt: met het interview kon-ie goed uit de voeten, met het beeld niet, dat schopte hem in een keer in de war. En juist met dat beeld, met de zichtbaarheid van borstkanker, moeten elk jaar weer duizenden nieuwe vrouwen leren leven; met dat beeld moeten duizenden partners zich verhouden; dat beeld – het beeld van de meest voorkomende kanker in heel Nederland – is een zo zeldzaam en onbekend beeld dat ik voor mijn eigen operatie maar vier of vijf keer ergens een foto had gezien van hoe dat nu is, een borst eraf.
In de reacties op Ephimencos column haalt S. Smit mijn oude Opzij-lezing aan. Heel terecht, want daarin lag mijn motivatie besloten om zo afgebeeld te willen worden.
In Opzij van juni 1994 motiveert Spaink al haar drijfveer om over aandoeningen te vertellen en deze visueel te maken. Ze noemt het “Culturele leegte” dat we vooral taal en beeld hebben van de vitale mens en zijn gezondheid. Aandoeningen zouden in de media voornamelijk genoemd worden binnen een context van WAO, ziektewet, etc. Dat impliceert dat ziekte en handicap ongewoon zijn (vervolgens lastig te dragen). Een stap verder en we zien handicap als ‘abnormaal’. En abnormaliteit bannen we uit in de samenleving. [..] Spaink maakt al jaren verhulde aandoeningen zichtbaar door toevoeging van nieuwe woorden en beelden. Ik ga gauw naar de bieb om het artikel van Spaink te lezen en de foto’s te bekijken. Het werkt, dat bewijst de verwarring van Ephimenco in zijn mooie column.
op een enkele keer na, kun je woorden op afstand houden; een beeld valt je rauw op het netvlies; en gelukkig is er helemaal niets mis met verwarring: blijf je tenminste vragen stellen.
groet van harimau
Ik zap zojuist op ‘De leugen regeert’ en val midden in de de discussie over de foto van jou in Opzij. Ik vind het feit dat iedereen zo geshockeerd is door jouw foto vele malen shockerender dan de foto van jou.
Dat een kijker, waaronder Sylvain Ephimenco, alleen een lichaam dat de littekens draagt van kanker ziet, zegt meer over hem dan over het bekeken lichaam. Ja, het voegt toe voor mij. Niet vanuit voyeurisme; ik kan prima leven en meeleven met de borstloze vrouw zonder een visueel beeld te hebben. Maar foto’s van een ontborste vrouwenborstkas maken het wel mogelijk veel beter, veel dieper in te leven en begrijpen wat de impact van borstkanker en een eventuele amputatie is op een vrouw, haar leven en haar omgeving.
Ik wist niet van jouw kanker, en het idee dat jij de strijd met kanker aan moest gaan raakt me dieper dan jouw naaktheid, die jij aankleedt met trots en waardigheid.
Ik hoefde mijn ogen niet af te wenden, vind het geen ondraaglijk beeld. Ephimenco stelt dat je niet alles hoeft te laten zien. Wat een onzin dat en vrouw mét beide borsten wel de bladen mag illustreren, maar dat de lezer verschoond moet blijven van realiteit. Alsof je een minder mooie, bekijkenswaardige vrouw bent omdat je een litteken hebt daar waar je borst eens zat. Alsof er schaamte kleeft aan een vrouwenlichaam zonder borst(en), en vrouwelijkheid alleen geportetteerd mag worden wanneerhet voldoet aan zijn beeld. Alsof kanker moet voldoen aan een bepaald beeld, een voor hem draaglijk beeld wat zijn wereldbeeld niet omver gooit en niet appeleert aan zijn angsten.
Dat hij vervolgens zijn weerzin tegen het plaatsen van de foto motiveert met de mening dat er geen hoop spreekt uit de foto is kortzichting én beledigend.
Het is niet jouw taak, of de taak van welke door kanker getroffen vrouw dan ook om hoop te bieden. Overigens vind ik de foto wel hoopvol: er is een leven met je lijf mogelijk ná kanker, je kunt in je lijf zíjn, ook wanneer dit lijf is aangetast door kanker en de behandelingen om kanker te genezen, vertragen, uit te bannen.
De zienswijze van Ephimenco lijkt borstloze vrouwen ten gevolge van amputatie een staus van melaatsheid mee te geven; ze zijn er , maar we willen er niet naar kijken, en waarschijnlijk is aanraken al helemaal uit den boze.
Shame on him, praise to you.
Ik vind het goed dat je die foto hebt laten maken. Het is confronterend. Maar wat is daar mis mee?! Zo’n actie hoort ook bij wat ik me van je herinner: het-is-zoals-het-is en waarom het dan niet laten zien..? Top!
Ps ondraaglijk moet ik een beetje om gniffelen: je hoeft die borst ook niet meer te dragen ;-)
(hoop dat dit geen pijn doet, is niet de bedoeling)
Door die foto lees ik nu hier het hele verhaal (ben al je stukjes aan het lezen Karin). Die foto doet/deed er dus toe. Ik vond hem destijds niet vervelend om naar te kijken en vind dat ook nu niet. Ik zie graag ook je foto’s bij deze stukjes, leer zo het verloop van de ziekte in woord en beeld kennen en kan me er aan spiegelen zonder dat dat naar of treurig is. Eerder neutraal en soms zelfs vrolijk.
Mijn borst is er sinds woensdag af en op de wond zit nog plijster. Maar ik vind het interessant om mijn beeld te meten aan het het jouwe, zonder schroom, en eigenlijk zoals ik ook mijn borsten in het verleden wel eens vergeleek met andere vrouwenborsten.
Mannen die niet naar een vrouw met één borst kunnen kijken vallen af. Dat zijn de clichémannen. Die mogen elders gaan spelen. Ik weet nu al dat er ook andere mannen zijn. Even wennen mag, maar een dergelijk commentaar als hierboven van deze S. Ephimenco slaat nergens op en is ook beledigend. Zou hij er wel eens bij stilgestaan hebben dat er bij hem ook nog wel eens iets geamputeerd zou kunnen worden? Dat mag hij dan ‘onder de lakens houden’, en dan maar hopen dat hij een liefhebbende partner heeft die niet wegkijkt.