Ze zeggen dat er een jaar overheen moet gaan eer de dood van een intimus draaglijk wordt. Morgen is het elf maanden geleden dat mijn hartsvriendin annex echtgenote overleed, en inderdaad, het verlies wordt allengs lichter. Mijn verlamming wijkt. Ik kom weer het huis uit, mijn werk komt op streek, de erfenis is bijna afgehandeld, en ik denk niet langer minstens eens per minuut aan haar. Belangrijker nog: ik denk gaandeweg eindelijk ook weer aan de leuke Chris, de inspirerende Chris, de uitbundige Chris, de nieuwsgierige Chris.
De zieke Chris zakt wat weg. Dat is vreemd genoeg geen onverdeeld genoegen: het enige dat me uiteindelijk met haar dood kon verzoenen, is het besef dat ze zo onvoorstelbaar ziek was geworden, zo dodelijk vermoeid. Het kostte haar op ’t laatst de grootste moeite om haar hoofd helder te houden. Dat beeld mag dan hoogst akelig zijn, maar het was ook het enige dat haar dood verteerbaar maakte. Zo kon het overduidelijk niet doorgaan. Wie zo ziek is, laat je met verwarrende opluchting gaan.
Nu de mooie herinneringen langzaam terugkomen, mis ik haar des te harder. Niksniet haar even bellen, nooit meer horen wat zij ergens van denkt, geen avonden tot diep in de nacht doorbomen over leven en politiek, nooit meer goedmoedig van haar op mijn kop krijgen, nooit meer samen wilde plannen maken. Nooit meer ergernis over die eindeloos uitwaaierende uitwijdingen van haar, nooit meer ontzag of vertedering over haar immens grote hart.
Het went. Traag, maar toch: het went heus, inmiddels.
Gaandeweg staat het verlies niet meer zo pregnant voorop, gaandeweg voel ik mijn zegeningen weer: goede vrienden, fantastische ouders, lieve schoonfamilie, interessant werk, coulante opdrachtgevers, een heerlijk huis. De buitenwereld begint me opnieuw te boeien, zij het met mate. Ik lees sinds een paar maanden zelfs de kranten weer.
Mijn leven herneemt zich.
Nee, het gaat een stap verder dan gewoonweg weer de oude Spaink worden: mijn leven verandert zelfs. Ik heb nieuwe vrienden opgedaan, en dacht, toen ik afgelopen week met hen in het café zat, hooguit drie of vier keer – écht niet vaker – ‘Wat ontzettend jammer dat ik ze niet aan Chris kan voorstellen.’
Dat is de crux, besefte ik later. Verdriet verlamt. Het is verleidelijk om alles te laten stollen, om van je verdriet een eerbetoon te maken, en jezelf onbedoeld vast te klinken aan je verlies. Temeer daar elke poging om desondanks verder te gaan en je verdriet ‘een plaats’ te geven, stiekem meteen ook voelt alsof je de verlorene verzaakt. In zo’n geestesgesteldheid lijkt doorgaan – verder gaan met je eigen leven – verduveld veel op verraad.
Traag, maar toch – en met heel kleine stapjes – herneem ik mijn leven. Ik leid een leven zonder Chris. Dat blijkt aanzienlijk lastiger te zijn dan ik dacht. Maar de noodzaak is groot: een ander leven heb ik immers niet.
Onlangs las ik het volgende: Je tweede leven begint op het moment dat je beseft dat je maar 1 leven hebt…
“met verwarrende opluchting”
let it suffice to say that I rest my case
“‘Wat ontzettend jammer dat ik ze niet aan Chris kan voorstellen.’ ”
en
“een ander leven heb ik immers niet”
sluiten elkaar niet wederzijds uit
laat staan dat er van “verraad” sprake zou zijn
“Mijn leven herneemt zich.”
anders gezegd: jij herneemt tegelijkertijd jouw leven
maar zulks zeg je ook – wien zich jegens de verlamming niet vermant; wordt, ten onrechte, slapte verweten
ik geef’t je te doen
Ja maar JPaul, nou kan je het allemaal wel gaan ontleden, maar het moeilijke is dat je, als rouwer, al die dingen dwars door elkaar heen voelt.
Dat je – terwijl je voor de zoveelste keer constateert dat je nog steeds minstens drie keer per kwartier aan haar denkt – óók tot in elke vezel van je lichaam weet: ‘Oh godsamme, laat me alsjeblieft niet aan het verleden blijven vastzitten.’
Want dat had zij niet gewild, en ook: dat verwachtte ze nu juist níet van me. Sterker, ze rekende erop dat ik zulke dingen uiteindelijk wel aan kon, want anders had ze me überhaupt niet getrouwd. Op een goede manier doorgaan is zodoende onderdeel van de afspraak die Chris en ik anderhalf jaar geleden maakten. Alleen: mijn eigen leven weer oppakken kost aanzienlijk meer tijd en moeite dan zij of ik voorzien hadden.
En nee, niemand die me in deze ‘slapte’ heeft verweten, niemand die heeft gesuggereerd dat ik momenteel mogelijk in het verlies ben blijven ‘hangen’. Iedereen begrijpt mijn verdriet. Maar wat ik in dit stukje -ook- wilde zeggen, is hoe vals verleidelijk verdriet soms kan zijn. En dat het lastig balanceren is -lastig is om een onderscheid te maken- tussen oprecht verdriet en persoonlijke verlamming.
Het fundamentele onderscheid tussen die twee is -vermoed ik nu- uiteindelijk niks anders dan dit: verdriet gaat over de ander, verlamming over jezelf. En de grote truc van verdriet accepteren is snappen dat het daarbij helemaal niet om jou gaat, maar dat jij niettemin degene bent die verder moet.
laat ik beginnen met de indruk weg te nemen dat ik wat dan ook zoude willen ontleden; al helemaal jouw leven niet.
kwoot
“met verwarrende opluchting” let it suffice to say that I rest my case
UNkwoot
“Dat je – terwijl je voor de zoveelste keer constateert dat je nog steeds minstens drie keer per kwartier aan haar denkt – óók tot in elke vezel van je lichaam weet: ‘Oh godsamme, … .. .. .”.
Wederom: ik geef ‘t je te doen…
En dat ‘t slijt, op den duur, is een Godsgeschenk en zegen; zowel als een vloek.
Een vloek, ook, omdat wij de door Gerard Reve zo ten hemel geprezen “sferenmuziek” niet met onze zintuigen vermogen te horen.
En van die afspraak van anderhalf jaar her maakt Christiane door omstandigheden nu géén deel meer uit. Mag jij derhalve zelf alles oplossen.
life sucks & then you die
“life’s a bitch” & .. .
and then you marry one
and then .-. … .. . o0Ops!
– sjaite – (=excrements)
dat gun je niet zomaar iedereen
JPaul @ 4: dank. Je raakt een goede snaar.
ik denk niet dat het slapte is
wel dat het een process is
dat niet te voorzien was, is
ook niet door Christiane
maar goed dat je een stap verder gaat
Het verschil met een lijdensweg en het plotseling overlijden is groot.Jij had al een *rouwperiode* doorgemaakt toen het werkelijk afgelopen was.Een vreselijke rouwperiode .Ik zal eerlijk zijn: mijn man overleed onverwacht.Mijn verdriet was onbeschrijfelijk en de schok nog groter.Daarna begon mijn rouwperiode die ik niet goed aankon.* Laat mij ook maar gaan, NU,ik knal mijn 2CV tegen een boom, weg hier, naar hem (bestaat dat?) *.Maar… ik had nog een zoon.Ach, die ving en voedde mijn zus wel op.Ik zal het nog gekker maken: we hadden toen 8 katten en dat was mijn grootste zorg.Dus ben ik, ik weet niet meer hoe, verder gegaan.Hoelang staat er voor een rouwperiode?Na 1 jaar ontmoette ik mijn huidige partner.Te vroeg, zeiden ze allemaal.Ik was verdikke pas 36 jaar.Toen wij ons 25 jarig samenzijn vierden met familie kreeg ik dat zelfs op die dag te horen.27 jaar zijn we nu samen.Soms droom ik zo duidelijk en helder dat mijn overleden man naast me staat en weer grapjes maakt of ruzie maakt.Karin, ik hoop dat je je leven op jouw eigen manier weer op kan pakken en je de zegeningen gaat zien.Werkelijk zien. Chris zal nooit verdwijnen, mogen verdwijnen.Herinneringen komen en dan komt die glimlach op je gezicht.Zoals ik altijd moet lachen om de ruzies en de heerlijke tijden die mijn man en ik hebben meegemaakt (slechts 4 jaar).Ik vertel dit in mijn eigen *jip en janneke* taal….en we dampten heerlijke verder (smile-hint).
De afstand die de doden gaan
De afstand die de doden gaan
Is niet meteen te zien;
Je denkt nog menig vurig jaar
Ze keren weer misschien.
Dat wij ze volgen in hun spoor,
Wordt allengs zekerheid,
Zo innig gingen wij reeds om
Met hun verstreken tijd.
Emily Dickinson
Het wordt wel erg stil hier…
Laatste reactie 11 januari… laatste tweet 14 januari…
Een teken van leven zou wel prettig zijn, K.
Met, als altijd, vriendelijke groet,
Henk.
Lieve Karin, het is hier nu zo stil geworden. Ik hoop dat je spoedig de ruimte hebt/voelt om iets te posten hier.
Sterkte en liefs,
marga
je bent in mijn gedachten
kan me voorstellen als je rust nodig hebt
er is zoveel gebeurt
dan mag je alle tijd voor jezelf nemen
maar weet dat we aqan je denken
Zo bedoelde ik het eigenlijk ook, maar het kwam er wat rottig uit. Ik wens Karin alle kracht en sterkte: neem tijd voor jezelf, maar weet dat we aan je denken en dat je gemist wordt.
Mensen, vanwaar deze zorgen. Dit stukje van haar heeft toch in wezen een positieve klank? Ze gaat voort, anders ja, maar niet weg.
Karin is wel vaker een tijdje ondergedoken geweest, soms letterlijk. :) En ze schreef: ” mijn leven verandert zelfs.” Dus kijk er niet raar van op dat we dat ook hier kunnen merken.
Ik weet niet of het jullie is opgevallen, maar de laatste vier columns hier heeft ze in één keer geplaatst. Het kan best zijn dat ze haar blog nu ook anders benadert. Vergeet niet dat het onderhoud van zo’n blog ook een hele opgave is. Wie een recent levensteken zoekt, zou er goed aan doen Het Parool te checken, mogelijk dat haar schrijfsels daar wel per week ofzo verschijnen en dat we hier de uitgestelde publicaties krijgen.
Janus.
mischien mis je een stukje gevoel
Dat is wat we haar mee willen geven!
Thian,
Ik denk niet dat ik een stukje gevoel mis. Het zou kunnen dat jij een stukje gevoel mist in mijn reactie, maar dat is iets anders. Ik kijk er anders tegenaan dan jullie. Ik voel niet met jullie mee, in zoverre heb je gelijk.
Ik proef bij jullie zorgen om K en die zorgen deel niet, zeker niet naar aanleiding van dit stukje. Ik lees dus dat ze in een veranderingsproces zit. Nou, daar mag ze van mij alle tijd voor nemen, want voor zoiets héb je tijd nodig.
Ik zou zeggen, geef haar de ruimte. Ze is aan ons niks verplicht, ook al lijkt dat soms wel zo op zo’n blog. En als iemand een surviver is, dan is het Karin wel, dus ook op dat punt heb ik geen zorg.
Even laten weten dat je aan haar denkt, prima, maar zorg? Nee. We zullen eerdaags wel weer van haar horen.
Groetjes, Janus.
haal jij zorgen uit mijn stukje?
dan zit je fout, dat bedoel ik dus
Een beetje wel, ja. Maar ach, dat heb ik dan kennelijk verkeerd begrepen.
J.
En ik maak(te) me wel enigszins zorgen, want zelfs voor de sterkste “surviver” kan het op een gegeven moment teveel worden.
Mijn zorgen zijn minder geworden nadat ik haar min-of-meer een afspraak hoorde maken met Theodor Holman om samen naar schilderijen van Francis Bacon te gaan kijken… en haar verder een vlammend betoog voor de e-smoker hoorde houden.
Het zou me nu niet verbazen wanneer ‘we’ binnenkort weer meer van Karin gaan horen en/of zien.
wanneer? gaat de survivor naar FrancisBacon en waar – en hallo HenK
Volgens mij ging het over deze tentoonstelling http://www.parool.nl/parool/nl/4/AMSTERDAM/article/detail/3601147/2014/02/21/Francis-Bacon-in-De-Nieuwe-Kerk-een-overweldigend-meesterwerk.dhtml en werd er in de radio-uitzending geen datum genoemd…
Holman en Karin kwamen tot de ontdekking dat ze beiden ‘fan’ waren van Bacon en dan ‘moet’ je dit natuurlijk gaan bekijken in je eigen stad.
Hallo JPaul !
De eerste keer dat een persoon overleed op wie ik echt verkikkerd was was toen ik 17 was en dat was mn pa, ik ging totaal knockout hey,,,,
Maar nu heeel ver later ben ik er over heen, en nu is mn moe vrij oud en die zou elk moment het hoekje om kunnen gaan, maar ik heb zeg maar al tijdens haar leven afscheid genomen van haar , door elk moment te koesteren die ik met haar doorbreng ! Dus als ze morgen opeens weg is is de klap minder zwaar,,,
Ik ben er nog. Maar het gaat me verrekte slecht.
Ik mis Chris.Ik zit vast in het verdriet, ik kom tot niks. Ik ben al blij dat ik nog elke week een Parooltje weet te schrijven.
Maar ik kom wel weer terug. Het duurt deze keer alleen wat langer…
Sterkte Karin, heel veel sterkte. (Ik trof je berichtje net voor het slapen gaan.)
Groet, Janus.
Fijn van je te horen! Minder, dat ‘t klote gaat. Hoe vond je Francis Bacon in ‘t wild?
kNusje
Beste Karin,
Neem aub toch alle tijd …
Het ‘nergens toe komen’ is mij niet vreemd(en duikt na al die jaren nog vaak op) (mijn ervaring is dat de schuldgevoelens hierrond vaak zwaarder wegen dat ‘het nergens toe komen’ op zich – ‘nergens toe komen’ kan ook zeer noodzakelijk, zelfs wenselijk zijn: het geeft tijd// schuldgevoel hierover is onwenselijk:die pakt die vrijgekomen en broodnodige tijd weer in). ‘Nergens toe komen’ is trouwens erg relatief : verdriet en gemis ervaren en verwerken is op zich al een (loodzware) dag-(en nacht-)taak. (Dat je, in deze emotionele toestand, nog elke week een Parooltje weet te schrijven, vind ik al buitengewoon sterk)
Je komt terug! Gun je de tijd die nodig is.
Mooi dat je je even meldt K., want ik begon me langzaam maar zeker een beetje zorgen te maken. ‘k Was al blij je te horen in de uitzending bij Theodor Holman.
Hopelijk krijgen we de ‘Parooltjes’ ook hier nog te lezen, want ik miste ze wel…
Sterkte en tot ‘schrijfs’,
Henk.
Heel veel sterkte Karin. Je bent al ruim 30 jaar iemand die mij inspiratie geeft. Dat je het nu ontzettend zwaar hebt vind ik heel erg voor je. Maar het zou ook vreemd zijn als je fluitend door kon gaan na zo’n verlies. Dank je wel dat je hier even iets liet horen. Ik denk aan je!
liefs, Marga
denk aan je Karin
vind het afschuwlijk wat jullie hebben moeten doorstaan
ondanks dat er ook mooie dingen waeren
en vind het heel erg dat je er alleen voor staat
(haar mist) trek je niet te veel terug?
laat je je helpen door vrienden?
neem alle tijd die je nodig hebt
Liefs, knuffel
thian
Er zal vanavond een kaarsje voor je branden hier in Hellevoetsluis.Sincerely,Rich*
Lieve Karin,
In feite ken ik je niet maar toch. Je bent veel bezig geweest met de dood en suïcide, hebt er altijd heel nuchter over kunnen schrijven en anderen (ook mij) geholpen met verdriet en rouw. Ook Chris heb je begeleid en geholpen, meer dan menigeen aan had gekund. Maar het verlies van Chris gaat veel verder dan dat, lijkt me. Ze was heel lang en heel belangrijk in je leven, de laatste periode voor haar overlijden zijn jullie zo mogelijk nog hechter geworden. Iets waardoor jullie huwelijk intenser en liefdevoller is geweest dan sommigen die alleen uit liefde gesloten zijn. Daarbij wilde ze niet overlijden maar werd getroffen door het leven waardoor ze afscheid moest nemen. Er is weinig zwaarder dan dat. Hoeveel je ook voor haar hebt kunnen doen en betekenen, stond je machteloos tegenover de ziekte en het moeten nemen van afscheid. Het is een traumatische gebeurtenis waar je een weg in moet zien te vinden en dat kost tijd, energie en alles eigenlijk.
Kan je alleen heel veel sterkte wensen in deze verrekt moeilijke tijd. Ik hoop (en denk) dat je veel vrienden hebt die je een stukje kunnen dragen, zoals jij dat zo vaak voor anderen hebt gedaan.
Heel veel liefs,
Cin
Karin de oplossing heb je jezelf gegeven in draadje 3(laatste zin, laatste alinea).
Het verstand is jouw obstakel en daarom zit jij vol twijfel om dat jij de oplossing als een truc beschouwt. Wat jij truc(alleen het verstand kan zoiets verzinnen)noemt, is mijn waarheid. De eerste ingeving is toch het beste?
Niet alleen denken en zeggen maar maakt de volgende stap:DOEN.
Als je daar nog niet achter bent gekomen(anders heet ik spuitelf).
Ook ik herken dat bij mijzelf. Het is mens eigen: traag, maar toch….
Liever laat dan nooit. ;-)
Om voor alles, wie en nog wat te gebruiken: Karin veel liefde toegewenst.
Ff terzijde: waarom het hart(liefde) veel belangrijker is voor mij dan mijn hersens(verstand)?
Besef: als het hart niet meer klopt dan is ook gedaan met ons verstand.
Geen esse(essentie) geen existere (bestaan) (Swedenborg).
Vooral mij niet geloven onderzoek altijd zelf.
Voor Karin
Aan jou mens in nood
stukje gevangen leven
houd je maar niet groot
Werp weg die enge gedachten
sluier van mistroostigheid
alsof niets valt te verwachten
Als ik dan zo duidelijk voelde
wat er omgaat in je hoofd
voor het verlies waarop je doelde
wat jou innig werd beloofd
In die stemming van beleven
na intense eeuwigheid
bleef er niets meer om te geven
innerlijk ben je bereid
Moet je dan zozeer gaan leven
steeds jezelf onttrekken aan
de behoefte om te geven
en een ander laten slaan
Want je leven is nu schijn
kom onmiddellijk uit dat hok
Maak jezelf van binnen rein
ga naar hen die je betrok.
Maarten Metz
(gekregen na het verlies van een vriend van een vriend)