De tv is vergeven van ziekenhuisseries. Vrijwel altijd staat het medisch personeel daarin centraal, de patiënten zijn niet meer dan aankleding. Een akelige ziekte is voor de arts het vehikel om zijn bekwaamheid te meten met die van een collega, het tragische lot van een patiënt een middel om de emoties van het personeel uit te diepen en de kijkers ervan te verzekeren dat hun werk de hoofdrolspelers niet onberoerd raakt.
Zieke mensen vormen het decor. Een bonte stoet van kwalen, de een nog buitenissiger dan de ander, zorgt voor variatie, maar het is niets dan stoffering. Het eigenlijke drama gaat over de medewerkers en hun onderlinge intriges, verwachtingen, machtstrijd en verliefdheden. En ziekte bestaat er alleen in het ziekenhuis: patiënten verlaten het ziekenhuis altoos genezen, of althans flink geholpen. Nu ja – een enkele keer verlaten ze het pand via de achterdeur: dood. Om te laten zien dat de geneeskunde niet álles kan en opdat wij kunnen zien hoe het personeel met zulke nare tegenslagen kampt.
Vandaar dat ik de paar series die over de levens van zieke mensen zelf gaan, met extra aandacht volg. De invalshoek die ze gemeen hebben, is nogal verrassend: ernstige ziekte maakt een mens – in elk geval als hoofdpersoon van een tv-serie – immoreel. Wie ziek is, houdt zich niet langer aan conventies en regels: die doet voortaan wat het hart hem ingeeft. God en gebod tellen niet meer, alleen nog de vraag wat zijzelf willen of nodig hebben. En doordat de lange termijn vervalt – hun toekomst reikt door die ziekte immers niet verder dan maanden, hooguit een jaar – kunnen ze ineens leven zonder consequenties.
Wat niet meteen betekent: zonder verantwoordelijkheid. Cathy uit The Big C bedenkt dat als ze haar puberzoon nú nog wil opvoeden, ze beter stante pede kan ophouden hem te sparen en niet langer alles achter zijn gat moet opruimen. Ze besluit hem verantwoordelijk te maken voor zijn leven: dat lijkt haar bij nader inzien de beste opvoedmethode ooit. Manlief – ook een kind, maar dan wat ouder dan hun zoon – ruilt ze tijdelijk in voor een minnaar: leuk voor de seks en een probaat middel om har eigen vent wakker te schudden.
Ook Walter uit Breaking Bad gooit zijn leven om, maar hij doet dat stiekem. Zijn experimentele kankerbehandeling is duur en bovendien wil hij zijn gezin financieel goed achterlaten, zodat ze straks alleen hém verliezen en niet ook nog het huis. Als je in korte tijd veel geld wil verdienen, helpt het om niet langer bang te hoeven zijn voor de gevolgen. Walter, een inventieve chemicus die is afgezakt tot scheikundeleraar, begint een tweede broodwinning: hij brouwt in het geheim crystal meth. In een paar maanden tijd werkt hij zich op tot grootleverancier van de regio.
Het zijn geestige series. Uiteraard zijn ze overtrokken – tv moet altijd heftiger dan de realiteit – maar het inzicht dat wie veel te vroeg met de eindigheid van z’n leven wordt geconfronteerd rare keuzes kan maken, is goed getroffen. Prettig detail is dat we Cathy en Walter ook geregeld spuugziek, wispelturig, grillig of bang zien. Er is weinig verhevens aan ze te bekennen. Weinig verheffends, ook dat.
Niksniet heilige boontjes, niks niet etherisch lijden en al helemaal niet ‘dapper’ ziek zijn. Wie weet dat-ie dood moet, vecht voor zijn leven en voor zijn geliefden, en doet dat soms onorthodox. En het is verduveld eenzaam.
quote:Niksniet heilige boontjes, niks niet etherisch lijden en al helemaal niet ‘dapper’ ziek zijn. Wie weet dat-ie dood moet, vecht voor zijn leven en voor zijn geliefden, en doet dat soms onorthodox. En het is verduveld eenzaam.
Voor wie dood wil is het net zo eenzaam…… en onorthodox….
psje: typo in de eerste doodd
ppsjë: gaat het al weer iets beter met je ???
*legt een Scrubs dvd bij Karin’s pjoeter*
Die ziekenhuisseries, het is om ziek van te worden. ;^)
En dat moet dan vooral rond etenstijd. Geef mij maar een goeie ouwe Stephen Fry met zijn bipolar.
Pfff… leuke invalshoek: “Wie ziek is, houdt zich niet langer aan conventies en regels: die doet voortaan wat het hart hem ingeeft. God en gebod tellen niet meer, alleen nog de vraag wat zijzelf willen of nodig hebben.” Maar wát als dat ene jaar twee jaar wordt, drie, vier… Is daar ook een serie over?
Helaas en geheel gehaast moet ik vaststellen, en dat zo’n twinnittig tot veerrettig jaar lang, dat Wim Kok (vroeger minister-president) gelijk heeft gehad, toen hij nog veel langer geleden al meedeelde, dat de voordien gezonde Nederlandse samenleving in zijn geheel,
totaal,
ernstig ziek was, dat nog steeds is en ook steeds erger wordt en zelfs nooit meer beter of gezond of genezen zal kunnen worden.
Tsja daar is dan weinig meer ‘an te doen en we zullen (1) ermee moeten leren leven;
(2) in de toestand berusten zoals het algemeen bestuur van het land dat ook steeds maar weer opnieuw en bij herhaling in alle toonaarden zegt.
Niets is mooier, en rustgevender dan dat.
Leunen wij thans achterover in puur-ongebreideld-frenetieke vrolijkheid.
Jagjagjagjagjagjaaaaa…..!!!!!
De samenleving geheel ziek lang leve.
Dat wordt nooit meer wat.
Fantastisch stuk Karin! Dank hiervoor!
Documentaires over zieken zijn er dan wat meer van te vinden. Maar het vreemde daarbij is dat het altijd om zieken gaat die wel heilig ende verheven lijken te zijn. Alsof er een verborgen boodschap mee moet dat zieken – terminaal of niet – altijd optimistische denkers zijn, die van het kleine kunnen genieten, moedig elke tegenslag het hoofd bieden en altijd o zo sympathiek zijn tegen hun omgeving. Doorgaans kunnen zij iets bijzonders en het liefst is dat talent ontdekt door de ziekte, als is de ziekte als het ware de gever van een hoop goeds. Waarschijnlijk omdat mensen niet willen kijken naar degene die zwaar de pest in heeft over de ziekte en de beperkingen die dat met zich meebrengt of naar degene wiens ambities het raam uit moesten om plaats te maken voor verplichte geraniums.
Elmo: wie dood wil zonder dat er een ziekte aan te pas komt, daar is gerust een heel boek over te schrijven. Maar daar ging deze column niet over. Die ging erover dat ik de soaps vanuit het patiëntenperspectief zo verfrissend vindt vergeleken met de ziekenhuissoaps: ineens blijken conventies minder te wegen, ineens tellen consequenties niet, ineens staat de vraag wat jij nú wilt centraal.
W vroeg: ‘Maar wát als dat ene jaar [dat je is voorspeld, en waarna je dood zougaan – KS] twee jaar wordt, drie, vier… Is daar ook een serie over?’
Nope, daar is geen serie over. Ik ben allang blij dat er iets zinnigs wordt getoond vanuit het perspectief van iemand met een fatale ziekte. Om dan meteen te verlangen dat er goede een serie is over de aangekondigde dood die zichzelf vervolgens afmeldt, is wel wat veel gevraagd.
Maar als je meer wilt lezen of zien over juist die kwestie, raad ik je aan je te verdiepen in de geschiedenis van aids. Lange tijd was die diagnose een doodvonnis, dat was al moeilijk zat. Een paar jaar later bleek dat sommige medische regimes een boel konden uithalen. Maar iedereen onderschatte de impact daarvan op de patiënten: heb je je eenmaal neergelegd bij het idee dat je dood gaat aan die rotziekte, begint iemand over hoop. Durf je dat wel aan?
(Al wie daarop meteen ‘ja’ zegt,, weet niet waarover-ie het heeft.)
CiNNeR: Ja prcies. En dat is waarom ik documentaires over mensen met makke zelden de moeite waard vind. Ze worden afgebeeld als helden of als zielepieten – een middenweg lijkt er niet te bestaan. En ik vind deze series juist zo boeiend omdat de vraag ‘wat wil ik met resterende mijn leven, waarop hoop ik voor hen die ik liefheb,’ er onnadrukkelijk centraal staat. En beide series laten goed zien dat zulke vragen dramatisch anders zijn wanneer dood geen abstractie is, maar een dreigend perspectief dat om de hoek staat en dat je bij elke stap in de nek hijgt. Immoreel zijn is niet het slechtste antwoord dat je dan kunt geven :)
Heb zelf een concept- boek in de kast staan over eigen langdurig leven na een stevige terminale diagnose. Behandeling bikkelhard en ook iedereen van mijn “eigen” groepje medepatienten ook gewoon onder de aarde of uitgestrooid op een “heilig” grasveldje. Dat betekent nogal eens een stevige flashback.
De eerste jaren na diagnose en behandeling duw je de tijd op een of andere manier gewoon weg: met elke dag verder wordt langdurig overleven steeds meer zeker. Al te veel controles ook steeds langer uitgesteld omdat ik al dat gecontroleer nogal enerverend vond. Maanden vóór een controle dacht ik na wat ik daar zou gaan zeggen en erná dacht ik steeds maar wat ik vergeten was te zeggen. Ik ga nu niet meer. Controleer mijzelf wel of immuunsysteem goed werkt: gewoon een wondje aan je hand goed in de gaten houden zegt heel veel.
Waar is dat het leven na een terminale ziekte toch nogal eens gewoon door gaat met alle menselijke ups en downs. Dat is allemaal niet anders als bij gezonde mensen. Interessant vond ik dan ook de film van Kluun: beide rollen doe je gewoon zelf.
Blijft nog de vraag of het handig is in maatschappij te zeggen dat je iets dergelijks achter de kiezen hebt. Zelf vind ik dat het lang geleden is en hou tegenwoordig dan ook meestal de kiezen stevig op elkaar. Ik denk niet dat mensen er mee om kunnen gaan dat terminaal ziek geweest zijn ook gewoon verder leven betekenen kan.
–
@ Cinner en Spaink
Het is ook vreemd, maar televisie is soms ook wereldvreemd.
Persoonlijk kijk ik dat soort programma’s niet, het echte leven is toch spannender. Ik heb iemand bitter zien sterven, iemand bang en iemand begripvol. Die drie waren allemaal ‘te vroeg’, en als puntje bij paaltje komt allemaal net zo dood na afloop, maar begripvol (en met behoud van gevoel voor humor) slijt de ziel van wie overblijft het minst hard van, is mijn ervaring.
Een kat in het nauw maakt rare sprongen, en het vooruitzicht op niet lang te leven meer hebben hakt er nogal in, lijkt me. Je ‘laatste dingen’ doen vast ook. Maar ook: iedere dag leven alsof het je laatste is lijkt me niet al te lang vol te houden, ook al kan ik niet verwoorden waarom.
Spaink zei:
Die ging erover dat ik de soaps vanuit het patiëntenperspectief zo verfrissend vindt vergeleken met de ziekenhuissoaps: ineens blijken conventies minder te wegen, ineens tellen consequenties niet, ineens staat de vraag wat jij nú wilt centraal.
Euh ja, en dat bedoelde ik eigenlijk ook. Want weliswaar geen dodelijke ziekte onder de leden, maar al wel jaren pijnmedicatie slikkend wegens complicaties na operaties en buikvliesonsteking (dus indirect wel degelijk ziek) . En toch naar Peru geweest. En mentor geworden. En inderdaad alles wikkend en wegend steeds meer op zoek naar wat ik wil. En wat ik wil is dat is onorthodox, want het liefst zou ik stoppen met leven. Door al die pijn (en toegegeven kortsluiting tussen mijn oren) heb ik weinig perspectief op een acceptabele kwaliteit van leven. Dat anderen dit voor mij heel anders invullen, ja daar is ook een boek over te schrijven….
Maurice 10, wie stevig terminaal ziek is heeft een heel klein tijdschema. Herinner mij nog van minuut tot minuut geleefd te hebben. Van een dagplanning, om nog maar te zwijgen van een weekplanning, kon geen sprake zijn.
Naderhand verbreed zich dat perspectief wel weer enigszins, zodat enige zekerheid weer komt. Feit is echter ook dat veel gezonde mensen menen de zekerheid te hebben over hun planning/ perspectief: dat is nogal eens ook gewoon niet waar natuurlijk. Ook mensen zonder een ernstige diagnose kan veel gebeuren.
–
Sjaak, ik ben nooit (pre-)terminaal geweest, en daar ben ik beslist niet rouwig om, maar ik ben het met je eens dat zekerheid een illusie is, maar wel één die bij het menselijk ontwerp hoort, het is wel ‘nodig’. Te lang te weinig vermeende zekerheid is slopend. En ik kan het gezonde mensen niet kwalijk nemen dat ze niet voortdurend in angst rampspoed verwachten, daar is de menselijke geest niet op berekend (en het is eerlijk gezegd zonde van de tijd – en dat is geen schop tegen de schenen van mensen die door ziekte angstig zijn of door angsten ziek zijn, ik had het over gezonde mensen)
En, Sjaak, vergeef me mijn brutaliteit en zeg gerust: “Gaat je niks aan, flikker op”, maar klopt mijn inschatting dat van dag tot dag of van minuut tot minuut leven ‘de regels’ wel veranderd, maar niet dat je alle regels het raam uit gooit?
Er is niks heroïsch aan ziek zijn. Ik was vergeten dat er mensen in de maatschappij zijn die romantische ideeën over lijden hebben.
Maurice 14, of “de regels” verandert worden?
Ik denk zelf dat “de regels” dezelfde bleven. Voelde mij bijvoorbeeld in die kleine wereld wel steeds verantwoordelijk dat juist in dat kleine laatste beetje wél alles zo veel mogeljk goed ging.
Ben gelovig opgevoed. Geloven in een god deed ik even niet, maar kon mij wel tussen honderden mensen wanen zoals in een volle kerk die ik uit mijn jeugd kende.
Verder was ik als een vogel – dissocierend – voorbij aan het vliegen bij mijn werk- en woonplek. Je doet kennelijk alles om dingen die wegvallen toch op een of andere manier te behouden.
–
Sjaak, dank je voor die blik door een onvoorstelbare bril. :)
My hat off to you, good sir.
@Spaink: Moet bekennen dat ik nog nooit van de genoemde series gehoord had. Zal eens gaan zoeken.
@Maurice (10) Niet alleen televisie kan wereldvreemd zijn, veel mensen zijn dat ook :)
CiNNeR: Breaking Bad begint binnenkort aan z’n vierde seizoen en is geloof ik ook in NL op de tv te zien; The Big C zit in z’n eerste seizoen en is hier dacht ik niet te zien. Maar er is altijd nog het internet :)
Ja, verduveld eenzaam… we kunnen er maar beter zo snel mogelijk aan wennen; veel dingen in het verschiet die we alleen moeten doen, met het doodgaan als adembenemend sluitstuk.
Voorlopig verheug ik me eerst op ‘Breaking Bad’,
straks om 22.35 op Ned. 3 !